هنر کپوبافی از صنایع دستی قدیمی مردم جنوب ایران
کپوبافی هنری است که بیشتر در مناطق جنوبی ایران به خصوص دزفول رواج دارد و زنان هنرمند این منطقه به بافت ,
کپو مشغولند. کپو از برگ درخت خرما درست می شود .امروزه برخی برای رنگارنگ شدن کارهایشان از کامواهایی ,
رنگی برای بافت آن استفاده می کنند .برای دوام بیشتر کپوهای بافته شده بهتر است آنها را در جای خشک ,
نگهداری کنیم .در ادامه با پرشین وی همراه باشید.
کپوبافی از صنایع دستی مردم جنوب
رایجترین نوع حصیربافی خوزستان که بهعنوان حصیر شاخص خوزستان معروف است، “کپو” نام دارد. کپو نام محلی,
حصیربافی است. این محصول خاص استان خوزستان است که با پیچیدن برگ خرما به دور نیهای مردابی,
به شکل فتیلهای بافته میشود ,
و دارای قابلیتهای فرمدهی زیاد است و بههمین علت تنوع در فرمهای کپو زیاد است.
کپو چیست ؟
“کپو در لغت دزفولی به سر یا کله و اصطلاحا به هر شیء کروی، گرد یا چمپاتمه زده گفته میشود و در تعریف،
به مصنوعات حصیری که از برگ خرما یا “کرتک” به شکل ظروف دردار کروی بافته میشود، اطلاق میگردد.”
کرتک (KERTAK) نوعی گیاه خودرو است که در حاشیه نهرها، رودخانهها و دشتها در مناطق باتلاقی,
و گرمسیری به وفور یافت میشود. کرتک علف هرزی است که دارای ساقه بلندی همچون گندم است ,
و ساقه آن لاغر و کشیده و مثل نی دارای بند بند است.
این گیاه در کنار جویبارها رشد میکند و دارای استحکام کششی به مراتب بیشتری نسبت به ساقه گندم ,
یا جو است. کرتک ظاهراً خوراک هیچ حیوانی نیست و دچار آفت هم نمیشود و این خود نقطه قوتی,
برای محصول است.
کرتک در دزفول میروید و هزینهای هم برای تولیدکنندگان ندارد و میتوانند آن را در همان محل زندگی خود تهیه کنند.
از کرتک برای مغز ردیفهای بافته شده در کپو استفاده میکنند. در واقع برگ درخت خرما به دور یک,
یا دستهای از کرتکهایی که کنار هم قرار گرفتهاند پیچیده میشود.
هنر کپوبافی
کپوبافی از صنایع دستی استان خوزستان و به خصوص شهر دزفول و روستاهای اطراف آن در منطقه ,
شهیون است. هر چند این هنر دستی تا استان هرمزگان و شهر میناب هم ادامه دارد،
اما بافتهای دزفول از زیبایی و ظرافت خاصی برخوردارند.
این محصول دستی علاوه بر این که در کلیه مراحلش دستان هنرمند زنان است که آن را میآفریند،
مواد تشکیل دهنده آن نیز طبیعی و از همان منطقه تهیه میشود. برگهای تازه درخت خرما ,
بخش اصلی محصول را تشکیل میدهد,
و در عین حال ازنوعی گیاه با نام «کرتک» هم استقاده میشود که هیچ آفتی ندارد. برای همین محصول نهایی,
بهداشتی بوده و فضایی برای رشد حشرات را به دلیل استفاده از گیاه کرتک فراهم نمیسازد.
در سالهای اخیر مردم برای این که محصولاتی رنگی تهیه کنند، گاهی از کامواهای رنگی به جای,
برگ خرما استفاده میکنند.
برگ درخت خرما را قبل از شروع به بافتن به مدت یک روز در آب خیس میکنند. برگها به رنگ سفید است،
یعنی این برگها از شاخه تازهای که هنوز به طور کامل باز نشده است بریده شدهاند.
شاخه درخت خرما در آغاز به شکل برگهایی جمع شده در کنار ساقه است، مثل بادبزنهایی که به صورت,
پلیسه جمع میشوند. هنگامی که برگها را از شاخههای جوان انتخاب کنیم بهدلیل آنکه ,
هنوز تحت تاثیر نور آفتاب قرار نگرفتهاند سفید هستند و همچنین پهنای کمتری دارند.
به این ترتیب، رنگ روشن و عرض کم برگها به راحتی بافت و خوش نقش کردن کپو کمک میکند.
نکته قابل توجه این است که برگهای خرما را از بندرعباس میآورند زیرا برگهای موجود,
در دزفول برای حجم تولید موجود کافی نیست.
استفاده از کاموای رنگی برای کپوبافی
علاوه بر این از نخهای کاموای رنگی نیز به جای برگ خرما یا برای ایجاد نقش استفاده میشود.
بیشتر بدانید انواع کپو
انوع کپو را از نظر مصالح بهکار رفته شده در بافت آن دستهبندی میکنند که عبارتند از:
۱- تمام پیش (در بافت آن از کاموا استفاده نشده و فقط با پیش بافته میشود.)
۲- تمام کاموا (در بافت آن از پیش استفاده نشده و فقط با کاموا بافته میشود.)
۳- ترکیب پیش و کاموا
اندازه کپو
کپو، معمولا در اندازههای کوچک، متوسط و بزرگ بافته میشود. اما تنوع فراوان و نیاز بازار موجب گردیده ,
تا در فواصل بین این ابعاد نیز کپوهای دیگری تعریف شوند. مثلا نقلی، زیرمتوسط و خیلی بزرگ.
این اندازهها با تعیین استاندارد مشخص، آن چنان هست که هر بافندهای در هر اندازهایی که مایل باشد ,
میتواند کپوی خود را بافته و به مشتری عرضه نماید.
نحوه نگهداری
بهتر است در جای خشک نگهداری شود. مغزی (کرتک) نباید خیس شود و در صورت خیس شدن باید ,
سریع خشک شود.
دست آفرید , بانی بوم , ویکی چجور