جاجیم قشقایی

جاجیم قشقایی

قشقایی‌ها از لحاظ جنس الیاف، دو نوع جاجیم می‌بافند:

۱- جاجیم پشمی یا پشم در پشم که تار و پود آن، هردو از پشم است.

۲- جاجیم پشم و پنبه که تار آن از نخ پنبه و پود آن، از نخ پشمی است.ویژگی‌های رنگرزی و رنگبندی از خصوصیات بارز ,
جاجیم‌های قشقایی، بکارگیری رنگ‌های متنوع و فراوان در بافت آنهاست، بخصوص رنگ‌های قرمز، سبز، سیاه و آبی.

طرح رایج جاجیم قشقایی

سلیقه بافنده نیز بسیار مهم است چرا که تعیین کننده نقش اصلی، همین رنگ‌ها هستند.امروزه، شیوه رنگرزی جاجیم‌ها،
هم به صورت گیاهی (سنتی) و هم به صورت شیمیایی انجام می‌گیرد.

ویژگی‌های طرح و نقشه انواع جاجیم از نظر طرح و نقشه، به شرح زیر می‌باشد:

۱- جاجیم‌های ساده یا چهار کوجی: رایجترین دستباف است و از نظر نقشپردازی دارای انواع زیر می‌باشد:
جاجیم‌های راه راه، چهارخانه یا شطرنجی، گل‌جاجیم، کنگره جاجیم.

۲- جاجیم‌های ششه درمه : معمولا به رنگ سورمه‌ای و سفید با حاشیه مشکی و سفید یا قرمز دیده می‌شود،
با نقش لوزی وکاربرد تزیینی دارد.

۳- جاجیم‌های سوزنی رند: از نقشمایه‌های گلیم در آن استفاده می‌شود، نقش‌هایی چون طاووس، ترمه گل، گلبرگ و…
با رنگ‌هایی متنوع و تار و پودی از پشم و یا کرک.

ویژگی‌های بافت جاجیم، اگرچه بافته‌ای زبر و خشن است، اما با استفاده مداوم از آن، در اندک زمانی، لطیف و نرم می‌شود.

بافت جاجیم از گلیم، ساده‌تر و به همان نسبت، رایجتر است. دار جاجیم، مانند گلیم، بر چهارچوبی است,
که بطور افقی نصب می‌شود.

نقش تارها در جاجیم

نقش‌آفرینی در جاجیم، به عهده تارهاست. پود یا خامه، در اینجا چندان دیده نمی‌شود. ویژگی‌های ابعادی جاجیم,
در اندازه‌های میانه و بیشتر برای پوشش بافته می‌شود.

گاهی جاجیم‌های بسیار بلند نیز بافته می‌شود. اما امروزه، بیشتر جاجیم‌ها در اندازه پرده‌ای بافته می‌شوند. جاجیم‌های,
سوزنی و رند، معمولا در اندازه ۵/۲ × ۲ متر بافته می‌شود.

بیشتر بدانید جاجیم چگونه بافته می شود؟

جاجیم گونه ای از بافت های ضخیم است که در قدیم به عنوان زیر انداز و محافظ سرما از آن استفاده می شده است.
شاید در سال های دور جاجیم را روی کرسی خانه مادربزرگ خود دیده باشید. بافتی رنگارنگ با نقوش زیبا ,
که دو رویه بوده و چون پرز ندارد از هر دو سمت آن می توان استفاده کرد.

دستگاه جاجیم بافی

رنگ های به کار رفته در جاجیم ۶ تا ۸ رنگ بوده و از تار پود پشمی که با رنگ های گیاهی رنگ آمیزی شده،
بافته می شود. در حال حاضر در اغلب روستا ها و شهرستان های استان های آذربایجان شرقی، اردبیل،
لرستان، کردستان، همدان و فارس (به صورت کارگاهی) و در دو طرح کلی راه راه و ستاره ای بافته می شود.

هم چنین نوعی جاجیم ابریشمی وجود دارد که در بافت آن از نخ های ابریشمی استفاده می شود، اما اغلب جاجیم ها,
از جنش پشم و به صورت نواری به عرض ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر بافته می شود.

دستگاه جاجیم بافی از قسمت های مختلفی تشکیل شده که می توان به صورت مختصر به آنها اشاره کرد: کوجی،
سه پایه، میخ های چوبی و فلزی، ماکو، ماسوره، نورد و …

نحوه بافت جاجیم

شیوه بافت به این صورت است که مانند قالی، یک مرحله چله کشی وجود دارد، که در یک فضای باز در حدود,
۱۰ تا ۱۵ متر و معمولا توسط دو نفر انجام می شود. چله کشی با گردش یک فرد به دور چارچوب,
جاجیم بافی و تغییر رنگ ها انجام میشود.

در اطراف چله یک سه پایه چوبی قرار داده می شود که به کوجی متصل شده است. کوجی وسیله ای برای ,
کنترل عرض جاجیم و وظیفه جدا کردن تارهای زیر و رو را به عهده دارد. در قسمت جلوی دستگاه،
نورد وجود دارد که جاجیم بافته شده به دور آن جمع می شود.

ماسوره وسیله ای برای پیچیدن نخ های پود به دور آن است و ماکو وسیله ای لوزی شکل است که ماسوره ,
در آن قرار داده شده و از میان پودها عبور داده می شود.

پس از هر بار عبور داده شدن ماکو از میان تارها یک پود به بافت اضافه شده که در انتها کوجی به عقب هل داده می شود ,
و تکرار این عمل منجر به شکل گرفت بافت جاجیم می شود.

فرش ایرانی , ۴لوزی