رنگرزی پشم با قرمز دانه

رنگرزی پشم

بیشترین آسیب را قرمزدانه در چه زمانی تجربه میکند ؟

متاسفانه هنگام آسیاب کردن قرمز دانه بروش صنعتی بیشترین آسیب به این ماده ارزشمند وارد میشود و این بخاطر فرایند
آسیاب با دور تند پره های آسیاب است

پیشنهاد میکنم از وردنه ای که با جنس سطح آسیاب شدن یکی
است قرمزدانه را خرد کنید تا بافت جانوری و پروتئینی قرمزدانه داغ و در نتیجه نسوزد.

کارگاه رنگرزی

در قدیم اعتقاد بر این بود که ابریشم و قرمزدانه چون جانشان را برای قالی میدهند از سایر الیاف و
رنگزاها گرانبها ترند.
این یک دید فلسفی مشرقی و لطیف است

در فرایند صنعتی با دور ۱۴۰۰ بافت قرمزدانه بشدت داغ میشود و
نوعی سوختگی را به قرمزدانه تحمیل میکنیم که از قدرت و جلای رنگ به شدت میکاهد

آسیاب کردن قرمزدانه روشهای
متفاوتی دارد که به تنهایی و گاهی همراه دیگر مواد سخت است.
در روستای منشاد در یزد قرمز دانه را با آب بسیار سرد چشمه میشستند و خشک کرده آنگاه با شندانه
های شسته مصب چشمه در هاونی از جنس سنگ سیاه و دسته ای از جنس آبنوس میکوبیدند و سماق نیز
اندکی استفاده میشد

رنگرزی قرمزدانه همیشه تابع اقلیمهای بافت بوده است.
شما در جزئیات رنگرزی هیچگاه دو اقلیم مشابه را نمیتوانید پیدا کنید و نزدیکی دو اقلیم مثلا کرمان ویزد شباهت
هایی را ایجاد میکند.

از آنجا که قرمزدانه گرانبها ترین رنگزا است (نوعا زعفران از لحاظ فروانی کاربرد در صنعت قالی قابل مقایسه با
قرمزدانه نیست) استفاده از این ماده مخصوص فرشهای نفیس است.

از انجا که صنعت رنگرزی در یزد بعد از کرمان پاگرفت من فکرمیکنم آنچه در یزد در نوع رنگرزی با
قرمزدانه سینه به سینه نقل میشود حاصل ذوق رنگرزان کرمان بوده است.

شاید در این بین استعداد و نیاز و تجربه مواردی را به نوع رنگرزی قرمزدانه در یزد اضافه کرده باشد.

رنگرزی پشم

فرایند رنگرزی

قرمزدانه عروس رنگهاست شاید از این جهت که رنگدانه آن از نوع ماده این حشره بدست می آید

البته ما
به چهارتای اول کار داریم زیرا بقیه با رنگزاهای طبیعی هم قابل رنگرزی هستند با قیمت تمام شده ای بسیار
کمتر

شستشو در الیافی که قرار است با قرمزدانه رنگرزی بشوند بهتر است کمی قلیایی باشد میدانید چرا ؟؟

اینکه
عرض کردم جنس وردنه و سطح زیرین یکی باشد بعلت آن است که قرمزدانه خالص آسیاب شود و از بدنه
وردنه یا سطح زیرین چیزی بر اثر خرد شدن این دو به ماده رنگساز ما اضافه نشود

بعد ازشستشوی کلافها,
آبکشی سنگین مورد نیاز است.

در بعضی از روستاها کلاف شسته شده را در آب آلبالو یا شربت بدون شیرینی آلبالو قرار میدهند و بعد
فقط آبگیری انجام میشود.کلافهای نم دار را در حمام یک, دندانه میکنند.
این حمام شامل ۲/۵درصد غوره زهر گیری شده و تا ۵ درصد زاج سفید و قره قروت سفید است.

این حمام در ابتدای ورود, دمایی حدود ۳۵ دارد و نود دقیقه دم جوش میشود یعنی باید حدود ۹۰ دقیقه نزدیک
جوش بماند بدون قل زدن وجود قلیا شفافیت قرمز را چند درصدی بیشتر میکند.

قره قروت سفید.بدون اضافه کردن آرد جو به آب کشک جوشیده است وغوره زهرگیری شده غوره ای است که قبل
از آسیاب شدن مدتی در سفیده تخم مرغ و ماست خوابیده است تا تیرگی آن کم شود.کلاف ها را از
حمام دندانه بیرون می آوردند و با آب شسته در سایه پهن میشد ولی نباید خشک شوند

حمام دوم

بافت
قرمزدانه یک بافت جانوری و چرب است لذا حمام رنگرزی باید هوشمندانه باشد تا حداکثر رمق کشی و تبادل ماده
رنگینه اتفاق بیافتد.
دمای حمام که نوعا دیگی مسی بود به حدود دست سوز میرسید (۴۵تا ۵۰)

دو درصد غوره زهر گیری شده
و دو درصد قارای سفید و قرمزدانه آسیاب شده اضافه میشد و حمام تا دمکش بالا می آمد یعنی حدود
چای دم شده حدود ۸۵ درجه در این هنگام آتش زیر دیگ را بیرون آورده و درب دیگ را گذاشته
و ذغال افروخته روی درب تلنبار میشد.
چرا ؟؟؟ این یک اقدام هوشمندانه است و جای دیگر ندیده ام.

از آنجا که قرمزدانه بافتی دارای چربی است روی سطح میماند و آتش روی درب باعث پخت حداکثری قرمزدانه و
آبپذیری و ته نشین شدن در دیگ میشود

بعد از دو ساعت یا بیشتر آتش دیگ خاموش و ۱۲ ساعت
تمام رها میشد.
اکنون دمای دیگ به اصطلاح شیر نوش است کلاف ها را وارد کرده و مرتب زیر و رو میشوند (اصطلاحا
هموار کردن )بعد از نیم ساعت حرارت را زیاد میکنند تا به جوش برسد و جوش باید بسیار ملایم باشد
این جوش ملایم تا یک ساعت و نیم طول داده میشود و سپس درب دیگ بسته شده تا فردا صبح
که کلافها خارج میشوند

امروزه استفاده از اسیدها چون استیک و اگزالیک مرسوم است و اتفاقا جذب بهتری را شاهدیم.

قرمز شرابی:
حتما باید بروش پیش دندانه و حاوی دندانه قلع باشد میتوان بعد از رنگرزی با حمام قلیایی کلاف
ها را شست.
البته ما بااضافه کردن درصد کمی روناس در کنار قرمزدانه میتوانیم این فام را ارزانتر بدست بیاوریم
قارای سفید:
قارای
سفید بدون اضافه کردن آرد جو به زیرآب کشک است زیرا وجود آرد در جوش طولانی فام را تیره میکند

توالی تهیه محلول قرمزدانه ناخالصیها را ته نشین میکند.
به نظرم قرمزدانه دارای ثبات کم نظیری است و ماندگاری این رنگ در قدیمی ترین قالیهای به جامانده گواه این
مطلب است

نکته دیگر پهنای رنگی این ماده است که از خاکستری ومشکی گرفته تا زرشکی و لاکی و حتی
روناسی روشن را با گوناگونی دندانه ها و پس شورها میتوان از آن بدست آورد امروزه نوعا بالاترین عمق را
تا ۱۵ درصد میگیرند اما در لاکی کرمان مخلوطی از چهل درصد قرمزدانه و ۸۰ درصد تا ۱۰۰ در صد
روناس مغزه ممتاز مصرف میشده و اکنون نیز فرشهای آستان مقدس حضرت ثامن با قرمزدانه است که افتخار رنگرزی آن
با استاد جلالی نیز هست.

hardness : سختی آب pre : پیش دندانه meta : دندانه همزمان

قرمز دانه متعلق به گروه آنتراکینون هاست که
شامل کارمینیک اسید و کرمزیک اسید است…
بخاطر ایجاد کمپلکس کم با دندانه در حمام رنگرزی میتوان بطور همزمان بادندانه ها البته بجز با سولفات آهن بکار
رود.

از نظر طبقه بندی هم همراه با زرشک در گروه رنگینه های طبیعی یونی است که البته قرمزدانه یونی اسیدی
و زرشک یونی بازی ست …
قرمز دانه دارای گروههای کربوکسیل (COOH) هست که کاملا جذب لیف میشوند …
پس مشکل چندانی هم از لحاظ پساب نخواهیم داشت …

فرش ایرانی