جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
درخواست تبلیغات

فرش ترکمن و مهمترین نقش های آن

اشتراک:
کاردستی
از دیرباز بافت فرش در میان مردم ترکمن رواج داشته است و از هنرهای دستی آنها محسوب می شود .از طرح های معروف فرش ترکن می توان ماری گل , قابسه گل , طرح فانوس , آینه گل و گرمچ گل را نام برد.
ترکمن ها افرادی هستن که در نزدیکی دریاچه خزر سکونت دارند و فرش ترکمن مهمترین صنایع دستی آنها,
به شمار می رود. بد نیست بدانید سنتی ترین فرش ترکمن ها ماری گل نام دارد .نقوش این فرش به صورت ,
هشت ضلعی های کنار هم می باشد که بافتی ظریف دارد و از آن می توان به عنوان نمونه بارز فرش ترکمن نام برد.

فرش ترکمن

طرح یا نقش در نزد ترکمن ها گؤل / گل خوانده می شود. هنری است تجریدی به این معنا که بافنده ی ترکمن با توجه,
به اشیاء، خطوط هندسی، عوامل طبیعی موجود در محیط زندگی، خواسته ها، اعتقادات و باورهای خود، طرحی نو,
در می اندازد، آن سان که ترجمان حالات و احساسات درونی او باشد.

این نقش ها همراه با نقش مایه ها یعنی ریز نقش های تکرار شونده نشان می دهند که در ورای هر یک،
مردمی زندگی می کنند با فرهنگ، با ذوق، با سلیقه و با بینشی راستین.

فرش ترکمن طرح معروف فرش ترکمن

اگر چه هر یک از نقش ها و نقش مایه ها به تنهایی دارای معنی و جلوه ای خاص هستند. در مجموع مانند ,
نت های موسیقی، نوایی دیگر سر می دهند و سخنی تازه دارند.اینک اهم نقش های ترکمن را که نمادی از,
زندگی ساده ی ایلی، سنت ها و باورهای آن قوم، در روزگاران گذشته است به شرح زیر معرفی می کنیم.

ماری گل/ کوشک دابان

ماری گل که به «طرح ترکمن، طرح تکه و کوشک دابان /جای پای شتر» نیز شهرت دارد، نقشی سنتی,
و شاخص ترین فرش بین ترکمن هاست.

علت نام گذاری این نقش به کوشک دابان قداست شتر در بین ترکمن هاست تا آنجا که این مردم قدرشناس،
آن حیوان پرطاقت و زحمت کش را جزء اولیا می دانند.علت دیگر این که ترکمن های مسلمان شده برای,
پرهیز از کراهت نقش جانداران، به چنین انتزاعی کشیده شده اند.

بدین ترتیب، قداست حیوان را ارج نهاده، هم از فرامین دین خود، پیروی کرده، هم خواسته های دل خود ,
را بر آورده است.

نحوه بافت ماری گل

ماری گل با گره های نازک و زیبا بافته می شود و در اصل، هشت ضلعی تکرار شونده است با نقش مایه های,
هندسی (مستطیل، مربع، لوزی و…) که در تمام حاشیه های قالی بافته می شود.

یک طرح ساده ی رتیل مانند نیز از طرح های اصلی آن است. در ترکمنستان سرآغاز بسیاری از کتاب ها با نقش,
ماری گل مزین است زیرا که این نقش، نماد قوم ترکمن محسوب می شود.

نوع بافت ماری گل با گره های متقارن و یک پود است و پرز آن معمولا ارتفاعی متوسط دارد.

قابسه گل/ قبسه گل

این نقش متعلق به طایفه جعفربای و ملهم از پرنده ای است که در سواحل دریای خزر زندگی می کند ,
و در میان چهارپایان تخم می گذارد.

فرش ترکمن تاریخچه فرش ترکمن

ترکمن ها این پرنده را مورد احترام می دانند.قابسه گل طرح سنتی فرش یموت است و معمولا به شکل لوزی ,
در دو سر آن، بافته می شود و حاشیه ی آن را طرح های ساده ای از شاهین یا برگ درخت تشکیل می دهد.

نقوش فرش ترکمن

فرش یموت از لحاظ کیفیت نست به فرش تکه در درجه ی پایین قرار دارد و لی از لحاظ قدرت طرح و رنگ آمیزی برتر است.
معمولا با زمینه ای گوجه ای، زنگ زده، قرمز با ترکیب سفید، قهوه ای روشن و زرد بافته می شود.

نقشه قابسه گل تکراری و سرتاسری است. در تدوین نقش مایه های آن از دو چشم انسان، بینی و دهان،
الهام گرفته شده است که به وسیله ی کثیر الاضلاعی ساده در زمینه ی فرش تکرار می شود.

طغر گل

طغر گلدر فرش ترکمن چگونه است؟

طغر گل یا نقش عقاب متعلق به طایفه جعفربای است. این نقش، طغرل سلجوقی را تداعی می کند که در,
سال ۴۳۲ ه ق بعد از پیروزی بر مسعود غزنوی وارد نیشابور شد در حالی که بر یک دست، عقابی دست آموز,
و در دست دیگر شمشیری عریان داشت.

این طرح، علاوه بر طغرل و شجاعت های او، تصویر دشت بی کران را نیز تداعی می کند که محل جولان ترکمن های ,
کوچ نشین بوده است.

طرح قابوس

اسن طرح در سال های اخیر ابداع شده و مخصوص قالیچه است، برگرفته ای آرامگاه قابوس ابن وشمگیر ملقب به ,
شمس المعالی.دستور بنای این آرامگاه در سال ۳۹۷ ه ق / ۳۷۵ ه ش صادر شد و در محل کنونی ,
شهر گنبد کاووس بنا گردید.

آینه گل

این نقش را بیشتر ترکمن های یموت- طایفه جعفربای- در بافت خود به کار می برند.

گرمج گل

این نقش را با نام حصار گل نیز می شناسند و متعلق است به قبیله تکه. علت نام گذاری آن است که,
فرشینه های منقش به این گل را در اطراف جای چهارپایان می کشیدند.

بیشتر بدانید طرح و نقش فرش ترکمن

ویزگی اصلی فرش ترکمن

طرح‌ و نقش فرش ترکمن اصیل همه تکراری است. یعنی از تکرار یک یا چند نقشمایه شکل می‌گیرند. اما به گفته ,
«جان تامپسن» ویژگی طرح و نقش فرش ترکمن می‌توان بدین سان نیز توصیف کرد که,
ویژگی بافت ترکمن «گل» است.

هر کسی روزگاری عملا در این اندیشه رفته است که این نقش‌های دقیق چه معنایی دارد. اغلب نظریه‌ها می‌گویند ,
که طرح و نقش فرش ترکمن نشانه چیزی است، از جمله نظام آبیاری و مزارع، چادرهای یک اردو، و انواع گل.

اندیشه ی دیگر این است که نقش‌های ترکمن از طرح‌های در هم رفته و رایج دوره تیموری گرفته شده. این نظریه ,
مبتنی بر شباهت گل‌های ترکمنی است با نقش‌های قالی‌هایی که در مینیاتورها تصویر شده است.
متاسفانه شباهت فقط سطحی است.

نقش‌های تمرکز یافته از جمله نیلوفر آبی، شقایق، ابر، موج و نمونه‌های دیگر رایج هنری از شرق به هنر آسیای مرکزی ,
راه یافته اند. آنها را از قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در قالی ترکمن و از قرن دهم هجری (شانزدهم میلادی) ,
در قالی‌های ایرانی می‌توان دنبال کرد.

به عقیده او ترکمن‌ها نقش‌ها را متمرکز (درهم فشرده) می‌کرده اند. انزوای فرهنگی آنان را به حفظ طرح‌های کهنه ,
کمک کرده. اگر نقشی در قالی قدیم ترک (عثمانی قدیم و ترکیه امروز) پیدا شود کلید کار است.

فرش ایرانی , هزارو یک بوم

گردآوری:
برچسب ها:
اخبار مرتبط:
فیلم پرشین وی
آرون گروپ
آرون گروپس