اعمال روز عید غدیر ؛ اعمال روز عید غدیر در روایات و برای حاجت روایی

اعمال روز عید غدیر از مهم‌ترین موضوعاتی است که مردم درباره آن در گوگل جستجو می‌کنند، زیرا این روز بزرگ‌ترین عید شیعیان و روز اعلام جانشینی امام علی (ع) توسط پیامبر اسلام است. از جمله اعمال مستحب این روز می‌توان به روزه گرفتن اشاره کرد که در روایات ارزش بسیار بالایی دارد و برابر با روزه صد حج و صد عمره شمرده شده است. همچنین غسل کردن در این روز توصیه شده است تا با طهارت وارد این عید بزرگ شد. نماز مخصوص عید غدیر، دو رکعت است که در هر رکعت پس از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی ده بار خوانده می‌شود و فضیلت آن بسیار زیاد است. از دیگر اعمال مهم، قرائت زیارت غدیریه و دعا برای تعمیق محبت و ولایت امام علی (ع) است. در این روز همچنین توصیه شده مؤمنان به اطعام و دیدار سادات بپردازند و صلوات بر پیامبر و اهل بیت بفرستند. مردم ایران این روز را با جشن و مراسم مختلف از جمله سینه‌زنی و تعزیه‌خوانی گرامی می‌دارند و روز عید غدیر در ایران تعطیل رسمی است. تاریخ این عید بر اساس تقویم قمری هر سال تغییر می‌کند و در سال ۱۴۰۴ شمسی برابر با ۲۴ خرداد است. این اعمال و آداب، یادآور ولایت و جانشینی امام علی (ع) و تکمیل دین اسلام است

اعمال روز عید غدیر

اعمال روز عید غدیر شامل دعا، نماز، زیارت، اطعام، صله‌رحم و ابراز محبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است. این روز، یکی از بزرگ‌ترین اعیاد اسلامی نزد شیعیان به شمار می‌رود و به دلیل اعلام رسمی ولایت حضرت علی (ع) توسط پیامبر اکرم (ص)، جایگاه ویژه‌ای دارد.

از مهم‌ترین اعمال، غسل روز غدیر است که مستحب مؤکد بوده و سبب پاکی روح و جسم می‌شود. نماز دو رکعتی مخصوص این روز که پس از غسل خوانده می‌شود، بسیار توصیه شده و دارای ثواب فراوانی است. همچنین، زیارت امیرالمؤمنین (ع) در این روز فضیلت زیادی دارد؛ حتی اگر از راه دور خوانده شود.

یکی از اعمال مورد توجه، اطعام مؤمنین و دادن غذا و شیرینی به دیگران است. گفته شده که «یک لقمه غذا دادن در روز غدیر، برابر با اطعام پیامبران و صدیقین است.» همچنین، مردم علاقه دارند بدانند «چگونه عید غدیر را به دیگران تبریک بگویند» که پاسخ آن تبریک با عبارت‌هایی مانند «عید غدیر خم مبارک» یا «عید ولایت مبارک» است.

در نهایت، بیعت با امام زمان (عج) نیز در این روز مستحب است و مؤمنین با خواندن دعای عهد یا تجدید عهد با ولایت، پیمان خود را با اهل‌بیت محکم‌تر می‌کنند.

آنچه در این مختصر تقدیم می گردد آدابی است که بزرگان دین به منظور گرامی داشت این روز عزیز تعلیم فرموده اند:

 روزه

روزه عید غدیر از مستحباتی است که مکرر به آن سفارش شده است. امیرالمؤمنین، علیه السلام، در خطبه ای که در روز عید غدیر ایراد کردند فرمودند:

و صوم هذا الیوم ممّا ندب اللّه إلیه.

روزه عید غدیر از مستحباتی است که خداوند بدان فراخوانده است.

حضرت امام صادق، علیه السلام، فرمودند:

یجب علیکم صیامه شکراً للّه و حمداً للّه.

بر شما لازم است که که در روز عید غدیر برای سپاسگزاری از خداوند و ستودن او، روزه بگیرید.

شخصی از امام صادق، علیه السلام، پرسید: چه کاری شایسته روز غدیر است و چه عملی در آن، استحباب دارد؟

حضرت پاسخ دادند: روزه و…

امام صادق، علیه السلام، درباره پاداش روزه عید غدیر فرموده اند:

روزه داشتن در روز عید غدیر پاداشی معادل روزه گرفتن در همه عمر دنیا را دارد.

یا فرموده اند:

صوم یوم غدیر خم کفّاره ستّین سنه.

روزه داشتن روز عید غدیر خم، کفاره گناه شصت سال است.

 افطاری دادن

از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش شده است؛ افطاری دادن به روزه داران است. حضرت علی، علیه السلام، فرمودند:

کسی که در شامگاه عید غدیر، به یک مؤمن افطاری بدهد، گویا یک میلیون نفر از پیامبران ،شهیدان و صدیقان را افطاری داده است. حال چگونه است پاداش کسی که گروهی از مردان و زنان را افطاری دهد. و من ضامنم بر خدا که از کفر و فقر آسوده گردد و اگر در همان روز یا همان شب تا عید غدیر سال دیگر بمیرد، بر خداوند است پاداش او.

عید غدیر خم

 اطعام

از سنت های مؤکد دیگر در روز عید غدیر پذیرایی از مؤمنان است.

امام صادق، علیه السلام، درباره یکی از وظایف عید غدیر فرمودند:

و أطعم إخوانک.

و برادرانت را طعام ده.

 آراستن

از دیرباز عیدها و جشنها با نظافت، غبارزدایی، پیراستن و آراستن همراه بوده است و شیعیان باید این روشها را برای عید غدیر نیز رعایت نمایند. چرا که حضرت امام رضا، علیه السلام، می فرمایند:

روز غدیر، روز آراستن و زینت است. پس هر کس برای روز غدیر، زینت کند، خداوند هر خطای کوچک و بزرگ او را می آمرزد و فرشتگانی را به سوی او می فرستد، آنان نیکی های او را می نگارند و مراتبش را تا عید غدیر سال آینده بالا می برند. اگر او جان دهد، شهید مرده است و اگر زیست کند، خوشبخت زیسته است.

پس چه زیبا خواهد بود که سردر منازل و اماکن عمومی تجارتی و اداری چراغانی شود تا شامل این پاداش بزرگ گردد.

لباس نو پوشیدن

ما ایرانیان در عید نوروز که عید تحویل سال است، نه تحول انسان، لباس نو می پوشیم؛ پس چرا در عید بزرگ ولایت، تن پوش نو نپوشیم؟ بجا خواهد بود که در این روز بزرگ لباس نو بپوشیم و بپوشانیم.

حضرت امام صادق، علیه السلام، می فرماید:

و أن یلبس المؤمن أنظف ثیابه و أفخرها.

یکی از وظایف روز غدیر این است که مؤمن تمیزترین و گرانقدرترین جامه های خویش را بپوشد.

 استفاده از بوی خوش

اسلام درباره به کارگیری بوی خوش و زدن عطر، بسیار سفارش کرده است. بخصوص در ایام عید سعید غدیر سفارش ویژه ای نسبت به این سنت خوب شده است. امام صادق، علیه السلام، در پی وظایف مؤمن در روز غدیر فرمودند:

و یتطیب إمکانه و إنبساط یده.

و مؤمن به اندازه توان و دست باز بودنش بوی خوش استعمال کند.

 دیدار با مؤمنان

زیارت برادران مؤمن از سنتهای مهم اسلامی است، لیکن در روز عید غدیر، دید و بازدید به عنوان یکی از شعائر مذهبی و ولایی و بیشتر مورد سفارش قرار گرفته و پاداش افزونتری دارد.

حضرت امام رضا، علیه السلام، فرمودند:

من زارَ فیه مؤمناً أدخل اللّه قبره سبعین نوراً و وسع فی قبره و یزور قبره کلّ یوم سبعون الف ملک و یبشّرونه بالجنّه.

هر کس که در روز غدیر به دیدار مؤمنی رود خداوند هفتاد نور در قبرش داخل کند و قبرش را بگستراند، و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش آید و به او مژده بهشت دهد.

عید غدیر

 مصافحه

دست دادن باعث افزایش محبت دو برادر دینی و سبب ریزش گناه و آمرزش می گردد؛ اما دست دادن در روز عید غدیر که عید ولایت است جلوه دیگری دارد، به همین جهت در این روز مصافحه (دست دادن) مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است.

حضرت امیرالمؤمنین علی، علیه السلام، فرمود:

و إذا تلاقیتم فتصافحوا بالتّسلیم.

(در روز غدیر)هنگامی که با هم ملاقات می کنید همراه با سلام کردن با یکدیگر دست بدهید.

تبریک گفتن

معمولاً، وقتی نعمتی به انسان می رسد یا پیروزی نصیبش می شود تبریک گفتن لازم است و تبریک گفتن در روز عید غدیر از شعائر شیعه است و می شود گفت گرمترین و سنت عقد اخوت و برادری در اسلام به زمان پیامبر اکرم، صلّی اللَّه علیه وآله، می رسد. در آن موقع پیامبر، صلّی اللَّه علیه وآله، بین مهاجرین و انصار پیمان برادری را منعقد نمودند. و بجا خواهد بود که این پیمان برادری در روز عید غدیر برگزار بشود.

واقعی ترین تبریکها برای عید غدیر است.

غسل عید غدیر

علمای شیعه بر استحباب غسل در روز غدیر اجماع دارند.

نماز شب عید غدیر

این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیه الکرسی یک بار خوانده می‌شود.

در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و یمیت و یحیی و هو حی لا یموت بی ده الخیر و هو علی کل شیء قدیر.

در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده می‌شود:

سبحان من احصی کل شیء علمه سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و النعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الکرم اسالک بمعا قد العز من عرشک و منتهی الرحمه من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامه ان تصلی علی محمد رسولک و اهل بی ته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بی کذا و کذا [به جای کذا و کذا حاجت خود را [ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب.

دعای ندبه

امام صادق علیه السلام فرمودند: «سنّت است که دعای ندبه را در چهار عید بخوانید؛ عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روزهای جمعه»

خواندن زیارت غدیریه

زیارت غدیریه یکی از زیارت نامه‌های امام علی علیه السلام است که از طرف امام هادی علیه السلام در روز غدیر صادر شده است. محور این زیارت، تولی و تبری است و محتوای آن بیان فضائل امیر المؤمنین است. با اینکه زیارت غدیریه را در هر موقع از سال می توان از نزدیک و دور خواند، لیکن خواندن آن در روز عید غدیرخم، بسیار سفارش شده است. مطلع نخست آن چنین است؛ «السَّلامُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَفْوَهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَمِینِ الله عَلَى وَحْیِهِ وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَى ذَلِکَ کُلِّهِ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ …»

زیارت امیر المؤمنین

یکی دیگر از اعمال سفارش شده در روز عید غدیر، زیارت امیر المؤمنین است. البته این زیارت، از دو طریق صورت می گیرد؛

زیارت از نزدیک در حرم مطهر

روایت شده است که امام رضا علیه السلام، به احمد بن نصر بزنطی فرمود: «ای فرزند ابونصر، هر کجایی که بودی در روز عید غدیر، کنار قبر امیر المؤمنین حاضر شو! همانا خداوند متعال، در این روز، گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را می بخشد. بدرستی که پروردگار در این روز، به اندازه دو برابر آن مقداری که در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر آزاد می کند، می رهاند

اعمال روز عید غدیر در مفاتیح الجنان

در کتاب مفاتیح الجنان، اعمال روز عید غدیر خم به تفصیل آمده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• روزه روز عید غدیر: امام صادق (ع) فرموده‌اند که روزه این روز برابر است با روزه صد حج و صد عمره و کفاره شصت سال گناه است. روزه این روز به عنوان یکی از بهترین اعمال توصیه شده است.
• غسل: انجام غسل در این روز از اعمال مستحب و مهم شمرده شده است.
• نماز روز عید غدیر: نماز مخصوص این روز دو رکعت است که در هر رکعت بعد از سوره حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی ده بار خوانده می‌شود. امام صادق (ع) ارزش این نماز را برابر با صد هزار حج و صد هزار عمره دانسته‌اند و فرموده‌اند که این نماز باعث برآورده شدن حوائج دنیا و آخرت می‌شود.
• ذکر و صلوات بر محمد و آل محمد (علیهم السلام): در این روز باید به یاد اهل بیت بود و بر آنها صلوات فرستاد.
• زیارت حضرت علی (ع): در صورت امکان، زیارت امام علی (ع) توصیه شده است و زیارت‌های مخصوصی مانند زیارت امین الله در این روز خوانده می‌شود.
• دعای مخصوص: دعایی که سید بن طاووس از شیخ مفید نقل کرده است و دعای ندبه خوانده شود.
• نماز شب عید غدیر: نماز شب دوازده رکعتی است که در هر رکعت بعد از حمد، ده بار سوره توحید و یک بار آیه الکرسی خوانده می‌شود. در رکعت آخر، حمد و سوره هفت بار خوانده و در قنوت ذکر مخصوصی تکرار می‌شود. در سجده‌های آخر نیز ذکرهای خاصی خوانده می‌شود که در مفاتیح آمده است.

این اعمال در کنار هم فضیلت و برکت زیادی برای روز عید غدیر فراهم می‌کند و از سوی ائمه معصومین توصیه شده است.

اعمال روز عید غدیر برای حاجت

عید غدیر روزی است که دعا و درخواست حاجات در آن بسیار مستجاب است. برای برآورده شدن حاجات در این روز اعمال خاصی نقل شده است:

• نماز مخصوص حاجت: پس از غسل روز عید و قبل از اذان ظهر، دو رکعت نماز به جا آورده شود. در هر رکعت پس از حمد، ده مرتبه سوره توحید، ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده شود. امام صادق (ع) ارزش این نماز را برابر با صد هزار حج و صد هزار عمره دانسته‌اند و فرموده‌اند که این نماز باعث برآورده شدن حوائج دنیا و آخرت می‌شود.
• تسبیح حضرت زهرا (س): پس از نماز، تسبیح حضرت زهرا (س) گفته شود.
• دعای مخصوص: دعایی که در کتاب‌ها آمده است خوانده شود و حاجت خود را در آن ذکر کند.
• دعا و توسل به اهل بیت: در این روز دعا و توسل به پیامبر و اهل بیت (ع) بسیار سفارش شده است.

امام رضا (ع) فرموده‌اند که روز غدیر روزی است که دعا در آن مستجاب می‌شود و روز رفع اندوه و غم‌هاست. لذا این اعمال به ویژه برای رفع حاجات و مشکلات توصیه شده‌اند.

اعمال روز عید غدیر به روایت استاد انصاریان

استاد حسین انصاریان در شرح اعمال روز عید غدیر بر موارد زیر تأکید دارند:

• درود فرستادن بر محمد و آل محمد: درود و سلام بر پیامبر و اهل بیت ایشان به طور مستمر و با اخلاص.
• توجه به توحید و یکتاپرستی: یاد خداوند و توحید او در این روز بسیار مهم است.
• دعا و درخواست از خداوند به حق پیامبر و اهل بیت: استاد انصاریان در دعاهای روز عید غدیر، درخواست از خداوند به حق پیامبر و خاندان پاک ایشان را بسیار مهم می‌داند.
• توصیه به انجام اعمال عبادی: روزه، نماز، ذکر و دعا از جمله اعمالی است که ایشان بر آن تأکید می‌کنند.
• توجه به فضیلت‌های روز عید غدیر: استاد انصاریان به فضیلت‌های این روز اشاره کرده و توصیه می‌کند که انسان باید با انجام اعمال مخصوص، بهره‌مند از برکات و رحمت‌های الهی شود.

این دیدگاه‌ها در قالب دعاها و اعمالی که در مفاتیح و کتب روایی آمده است، به تفصیل بیان شده و مورد توجه قرار گرفته‌اند.

اعمال روز عید غدیر در روایات

روایات معصومین (ع) درباره اعمال روز عید غدیر بسیار است و برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• روزه گرفتن: امام صادق (ع) فرموده‌اند که روزه روز غدیر برابر با صد حج و صد عمره است.
• نماز مخصوص: نماز دو رکعتی که در هر رکعت پس از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی ده بار خوانده شود، از اعمال مستحب و بسیار با فضیلت است.
• غسل: انجام غسل در این روز توصیه شده است.
• ذکر و صلوات: یاد کردن از پیامبر و اهل بیت و فرستادن صلوات بر آنها.
• زیارت امام علی (ع): زیارت مخصوص در این روز بسیار سفارش شده است.
• دعا و توسل: دعا کردن و توسل به اهل بیت (ع) برای رفع حاجات و کسب برکات.
• نماز شب عید غدیر: نماز دوازده رکعتی با ذکرهای خاص که در روایات آمده است.
• دعای پیامبر در روز غدیر: پیامبر اکرم (ص) در روز غدیر دعایی را برای امام علی (ع) خواندند که در آن از خداوند خواسته شده است که دوستدار علی را دوست بدارد و دشمن او را دشمن بدارد.

اعمال شب عید غدیر خم

نماز شب عید غدیر: این نماز ۱۲ رکعت است، هر دو رکعت یک تشهد دارد و پس از رکعت دوازدهم سلام داده می‌شود. در هر رکعت پس از سوره حمد، ۱۰ بار سوره توحید و ۱ بار آیه الکرسی خوانده می‌شود. در رکعت دوازدهم هر یک از حمد و توحید ۷ بار خوانده می‌شود و در قنوت ده بار ذکر «لا اله الا الله وحده لا شریک له…» تکرار می‌شود. در دو سجده آخر این نماز، ذکر «سبحان من احصی کل شى علمه…» ده بار خوانده می‌شود و حاجت خود را ذکر می‌کنند.

اعمال روز عید غدیر خم

غسل: غسل در روز عید مستحب است.

روزه: روزه روز غدیر بسیار فضیلت دارد و برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.

نماز روز عید غدیر: دو رکعت نماز مستحب است که نیم ساعت قبل از ظهر خوانده می‌شود. در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی هر کدام ۱۰ بار خوانده می‌شود.

زیارت امیرالمؤمنین (ع): خواندن زیارت مخصوص در این روز توصیه شده است.

شکرگزاری و دعا پس از نماز: پس از نماز روز عید، به سجده رفته و صد مرتبه شکر خدا گفته می‌شود و سپس دعایی مانند این خوانده می‌شود:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ وَحْدَکَ لاَ شَرِیکَ لَکَ وَأَنَّکَ وَاحِدٌ أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ تَلِدْ وَلَمْ تُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَکَ کُفُواً أَحَدٌ وَأَنَّ مُحَمّداً عَبْدُکَ وَرَسُولُکَ …

افطاری دادن، عقد اخوت، پوشیدن لباس پاکیزه و نو، تبریک و تهنیت نیز از اعمال مستحب روز غدیر است.

دعاهای مخصوص روز غدیر خم

دعاهای معروفی در مفاتیح الجنان و کتب دعا برای روز غدیر آمده است که شامل درخواست حاجت، شکرگزاری و طلب مغفرت است.

در سجده‌های نماز شب عید غدیر، ذکر خاصی خوانده می‌شود که حاجت خود را در آن ذکر می‌کنند و سپس می‌گویند: «انَّکَ سَمِیعٌ مُجِیبٌ».

دانشگاه بوععلی سینا، ایمنا، مهدویت