انواع عفو کدامند و چه جرایمی شامل عفو نمی شوند؟

زمانی که جرمی به وقوع می پیوندد برای مجرم مسئله عفو به وجود می آید . ولی باید بدانید که عفو همیشه,
به معنای رهایی از مجازات نیست . برای مثال گاهی شخصی مزتکب جرمی می شود که طرف مقابل او را می بخشد.
با توجه به نوع جرم عفو قابل گذشت به او می خورد . اما در مواردی مانند قتل حتی اگر خانواده مقتول عفو کنند,
قانون از این جرم نمی گذرد و بنابر مصالحی مجرم باید دوران محکومیت خود را سپری کند.در ادامه با انواع عفو بیشتر آشنا می شوید.

انواع عفو

عفو و بخشش نهایی از آن پروردگاری است که آدمیان را خلق کرده و راه و رسم به تعالی رسیدن را به ایشان ,
نشان داده است، لیکن انسان از راه راست منحرف می‌شود و سرکشی می‌­کند اما خداوند راه برگشت را ,
نبسته است و می­‌فرماید:

«ان الله کان عفوا غفورا»

امام علی (ع) نیز حدیثی در بیان بزرگی و جایگاه والای عفو و بخشش آورده­‌اند: «دو چیز است که (عظمت) یا ثواب,
آنها قابل ارزیابی نیست: یکی عفو و اغماض و دیگری عدل و انصاف.» و همچنین ما در دعاهایمان به پیشگاه ,
خداوند التماس می‌­کنیم که «اللهم انک عفو تحب العفو فاعف عنا.»

در این نوشته قصد داریم شما را با انواع عفو در قوانین حقوقی آشنا کنیم.

عفو در مباحث حقوقی

ولیکن عفو و گذشت در مباحث حقوقی عناوین کاملا مجزایی می­‌باشند. از منظر علم حقوق، جرایم به دو گروه ,
جرایم قابل‌گذشت و جرایم غیرقابل‌گذشت تقسیم می‌­شوند. در جرایم قابل‌گذشت،

آشنایی با انواع عفو

شاکی که خود می‌­تواند شخص آسیب‌دیده یا از وراث او باشد، مانند شخصی که در درگیری صدمه دیده است،
رضایت می‌دهد و آسیب‌زننده یا مقصر را می‌بخشد، اما در جرایم غیرقابل‌گذشت،

درصورتی که شاکی خصوصی از شکایت خود صرف‌نظر کند، مراجع قضایی نمی‌توانند از جرم مجرم گذشت نمایند؛
همچون زمانی که فردی توسط دیگری به قتل می‌رسد، وراث یا اولیای دم می‌توانند از قصاص گذشت نمایند,
اما قاتل تنها از جنبه‌ی عمومی جرم که باعث ترس و وحشت مردم می­‌شود، مجازات می‌گردد.

دلایل عفو بخشش

دلایلی ازجمله مصالح اجتماعی، سیاسی و منطق‌ه­ای اصلاح فرد بزهکار و فراهم آمدن موجبات تأمین ,
زیان شاکی خصوصی، موجباتی برای عفو و بخشش فراهم می‌­کند. عفو به دو قسمت عفو عمومی,
و عفو خصوصی تقسیم می‌­شود.

تفاوت عفو عمومی و عفو خصوصی

مقصود از عفو عمومی آن است که براساس حکمی قانونی و اجرایی، دولت یا حکومت، بخشی یا تمامی محکومان,
و مجرمان را موردبخشش عمومی قرار می‌دهد. این نوع از عفو بیشتر در زمان وقوع انقلاب­‌ها یا آشوب­‌ها,
صورت می­‌پذیرد. اما عفو خصوصی تنها درخصوص برخی از جرایم و مجرمین اعمال می‌­شود.

عفو و انواع آن

عفو عمومی تنها درخصوص جرایم تعزیری (مانند فروش مال غیر، تهیه و ترویج سکه‌ی تقلبی، تخریب اموال تاریخی ,
و فرهنگی، خیانت در امانت و ..) قابل اعمال است و جرایم حدی (مانند شراب خواری و زنا) قصاصی هستند ,
و مستوجب دیه‌ی قابل‌عفو نمی‌­باشند.

جرایمی که مجازات آنها قصاص و پرداخت دیه است، به دلیل حرمت و حق‌الناس بودن‌شان به‌طور کلی از شمول ,
عفو مستثنی هستند. مجازات­‌های حدود، فقط در موارد خاص پس از آنکه جرم با اقرار متهم به اثبات رسید ,
و به شرط توبه‌ی او، می‌توانند مشمول عفو شوند.

جزائم قابل گذشت

عفو عمومی مربوط به نظم جامعه است و طرفین دعوا نمی‌­توانند پیرامون آن تراضی کنند. عفو عمومی تمامی ,
آثار محکومیت را منتفی می­‌کند و ناظر به جنبه‌ی عمومی جرم می­‌باشد و تأثیری در حقوق شاکی خصوصی,
مانند پرداخت دیه و جبران خسارت زیان‌دیده، نخواهد داشت.

عفو خصوصی

عفو خصوصی براساس تعریف قانون تنها شامل محکومان می‌شود و متهمان را دربر نمی­‌گیرد. به این معنا که,
زمانی می­‌توان برای شخصی درخواست عفو کرد یا فرد موردعفو قرار می‌­گیرد که حکم محکومیت او ,
صادر شده باشد و در مرحله‌ی اجرای مجازات باشد.

در این نوع از عفو، برخی از اشخاص، ازجمله رئیس دادگستری مربوط، دادستان مربوط، قاضی ناظر زندان مربوط،
خود شخص محکوم علیه، پدر، مادر، همسر و فرزندان ایشان، مجازند تا درخواست عفو را پیشنهاد دهند.

این پیشنهاد پس از طرح در کمیسیون عفو و تخفیف مجازات که در استان‌­ها تشکیل می­‌شود و زیر نظر کمیسیون,
عفو و تخفیف مرکز می‌­باشد، توسط رئیس قوه‌ی قضاییه به استحضار مقام رهبری می‌رسد ,
چرا که تأیید نهایی ایشان لازم است.

جرایمی که مشمول عفو نمی‌شوند

درنهایت پس از طی مراحل قانونی آن، در ایام فرخنده‌ی سال مانند اعیاد سعید قربان یا غدیر، محکومان بخشیده ,
می‌شوند یا مجازات‌شان تخفیف می‌یابد. اما برخی از جرایم مشمول عفو و تخفیف مجازات نمی­‌شوند،

ازجمله قاچاق عمده‌ی مواد مخدر، سرقت مسلحانه، تجاوز و زنای به عنف و مصادیق مهم مجرمانه‌ای ازقبیل جاسوسی،
محاربه، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس، ارتشاء و آدم ربایی، جرایم مستوجب حد شرعی،
اعدام و سنگسار که با شهادت شهود اثبات شده باشند.

بیشتر بدانید مناسبتهای عفو

۱- مبعث رسول اکرم ۲۷ رجب

۲- ولادت حضرت رسول اکرم ۱۷ ربیع الاول

۳- ولادت امیرالمؤمنین ۱۳ رجب

۴- ولادت امام حسین ۳ شعبان

۵- عید سعید فطر

۶- عید قربان یا غدیر

۷- ۲۲بهمن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی

۸- سالروز جمهوری اسلامی ۱۲ فروردین

۹- عیدنوروز

۱۰- ولادت حضرت قائم ۱۵ شعبان.

مناسبتهای عفو به روزهای مذکور محدود نیست و رئیس قوه قضائیه در صورت لزوم و با کسب نظر از مقام رهبری ,
دستور تشکیل کمسیون را به مناسبتهای دیگر به رئیس کمسیون بدهد (تبصره ماده ۸) آئین نامه عفو.

گروه وکلای پارس , عدلیه