عسر و حرج چیست و راه های اثبات آن چکونه است؟

مسئله عسر و حرج یکی از مواردی است که در قانون خانواده مطرح شده است و اثبات آن باید توسط دادگاه ,
صورت بگیرد تا منجر به طلاق شود.در صورتی که ادامه زندگی برای زوجه ممکن نباشد می تواند,
مسئله عسر و حرج را مطرح کند و از دادگاه تقاضای طلاق نماید .

نمونه ای از این مورد ترک زندگی توسط شوهر می باشد که بدون عذر موجه صورت پذیرد.

عسر و حرج

بیشتر بدانید آشنایی با عسر و حرج

بیشتر ما عبارت طلاق به‌واسطه‌ی عسر و حرج را زمانی که از انواع طلاق صحبت می‫شود، شنیده‫ایم ,
و ممکن است این سؤال در ذهن ما ایجاد شود که عسرو حرج تحت چه شرایطی منجر به ,
وقوع طلاق خواهد شد؟

دو واژه‌ی عُسر و حَرَج به‌گونه‫ای مترادف هم‌ و به معنای سختی و مشقت در زندگی هستند.
هر دو واژه در قرآن کریم به معنای سختی و مضیقه آمده است. در قرآن کریم می‫خوانیم: فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً»،
یا «سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً».

طلاق گرفتن با استفاده از عسر و حرج

بدین ترتیب، معناى عسر عبارت از صعوبت، مشقت و شدت است که در فارسى از آن به دشوارى و سختى,
تعبیر مى‌شود. واژه حرج نیز به معناى ضیق، تنگى، و سختى به کار رفته است،
«… ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ »

بنابراین عسر و حرج به معنای سختی و مشقت است برای مثال روزه‌گرفتن بیمار موجب سختی و مشقت,
وی است در اینجا روزه‌گرفتن به‌واسطه‌ی قاعده‌ی فقهی «نفی عسر و حرج» از دوش فرد بیمار ,
برداشته می‫شود.

این مثال را مطرح کردیم که بگوییم عسر و حرج فقط در خصوص طلاق‌گرفتن مصداق ندارد و اینکه قانونگذار ,
به‌واسطه‌ی عسر و حرج اجازه داده است که زوجه به زندگی مشترک پایان دهد,
به‌خاطر همین قاعده‌ی «نفی عسر و حرج» است.

شرایط درخواست طلاق از طرف زوجه

مطابق قوانین جاری امکان تقاضای طلاق توسط زوجه، محدود به شرایط مقرر در قانون
(مواد ۱۱۱۹ و ۱۱۲۹ و ۱۱۳۰ قانون مدنی) است. بحث عسر و حرج همان چیزی است که در ماده‌ی ۱۱۳۰,
به آن اشاره شده و احراز آن برعهده‌ی دادگاه است.

قانونگذار ما در تبصره‌ی ماده‌ی ۱۱۳۰ از قانون مزبور، عسر و حرج را اینگونه تعریف کرده است:
«به‌وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد»,
در واقع عسر و حرج دارای مفهومی عرفی است و به همین دلیل قانونگذار به ذکر مصادیق تمثیلی آن پرداخته است،

مانند سوءِمعاشرت شوهر که می‫تواند از مصادیق سوءِرفتار وی تلقی شود. مواردی که در قانون به‌عنوان,
مصادیق تمثیلی از مفهوم عسر و حرج نام برده شده است، عبارتند از:

عسر و حرج زن در زندگی مشترک

ترک زندگی خانواده توسط شوهر حداقل به مدت شش ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب بدون عذر موجه؛

اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا ابتلای او به مشروبات الکلی و امتناع زوج از ترک آنها یا عدم امکان الزام شوهر,
به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است؛

محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر؛

ضرب و جرح یا فحاشی یا هرگونه سوءِرفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد؛

نمونه ای عسر و حرج در زندگی

ابتلای شوهر به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگر که,
زندگی مشترک را مختل کند مثل بیماری سارس یا ایدز.

راه های اثبات عسر و حرج توسط زوجه

برخلاف حق مطلق زوج در امر طلاق که به موجب ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی می‌تواند بدون نیاز به ارائه,
دلیل طلاق به دادگاه، زوجه خود را به شرط پرداخت نقدی مهریه (غیر از موارد اعسار)
و سایر حقوق مالی مطلقه کند، زوجه صرفا تحت شرایطی و به شرط اثبات موارد ادعایی،
می‌تواند از محکمه تقاضای طلاق کند.

مطابق قوانین مربوطه صدور حکم طلاق زوجه صرفا تحت شرایط قانونی مقدور است و دادگاه خانواده می‌تواند ,
در صورت ثبوت حداقل یکی از شرایط مقرر قانونی از سوی زوجه، حتی بر خلاف رضایت زوج،
زوجه را مطلقه کند.

سجادی در خصوص شرایط مقرر قانونی طلاق می‌گوید: این شرایط به چند صورت قابل تقسیم است. اول،
شرایط پیش‌بینی شده در قوانین. مانند موارد مقرر در ماده ۱۱۲۹ و ۱۱۳۰ قانون مدنی که هر یک,
به طور جداگانه شرایط طلاق زوجه را به ترتیب در موارد استنکاف و عجز شوهر,
از پرداخت نفقه استحقاقی زوجه و در موارد عسر و حرج بیان می‌دارد.

دوم، شرایط توافق شده بین زوجین در سند نکاحیه و سایر اسناد رسمی تحت عنوان شرایط ضمن‌العقد نکاح,
یا هر نوع عقد لازم دیگری که در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی مورد تصریح واقع شده است.

این ماده قانونی قبلا در ماده ۴ قانون ازدواج سال ۱۳۱۰ مطرح بوده است. سوم، کراهت زوجه از زوج ,
تحت شرایط مقرر در ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی.

تابناک ,گروه وکلای ایران