زیور آلات در ایران باستان چگونه بوده است؟

زیور آلات در ایران باستان

زیورآلات ایران باستان امروز در نقاط بسیاری از دنیا چشم بینندگان را خیره می کند اما شما چقدر از
تاریخچه آنها خبر داریدآثار هنری بسیار ارزشمند و گرانبهائی که امروزه موزه های معتبر داخلی و خارجی و مجموعه
های خصوصی کلکسیونر های معروف دنیا را در سراسر جهان زینت بخشیده است، بیان گر این حقیقت می باشد که
طلاسازان و جواهرسازان ایرانی در ادوار مختلف تاریخی چه پیش از اسلام و چه بعد از آن در ساختن اشیاء
تزئینی و زیور آلات گرانبها، از مهارت خارق العاده ای برخوردار بوده اند و امروزه هر بیننده ای که آنها
را در موزه های معروف بین المللی مشاهده می نماید، خلاقیت و توانمندی حیرت برانگیز سازندگان ایرانی این اشیاء را
تحسین می کند. مجسمه مشهور بز بال دار، جام طلای افسانه زندگی، جام طلای مارلیک و ده ها اثر تاریخی دیگر
اصیل ترین اسناد تاریخ فرهنگی و هنری صنعت گران ایرانی در گذرگاه زمان و کارنامه درخشان پیشینیان ما به شمار
می روند.

انسان کهن در ابتدا برای زینت و آراستگی خود از نشانه هایی که از طبیعت الگو برداری کرده بود کمک
می گرفت.
اعتقاد بر این است که در ابتدا مردان خود را می آراستند و با رنگ کردن بدن و یا مجروح
کردن خود به شکل های متفاوت جلب توجه می کردند.
مجروح کردن بدن در مردان برای تزیین یک امر عادی بوده و گاهی میزان جراحت ها باعث مرگ می شده
است.
شکافتن پوست و رنگ کردن آن، خالکوبی و…
هنوز هم در بین مردان رایج تر از زنان است.لباس در ابتدا برای تزیین استفاده می شد، به جای نقوشی
که برای یک عمر بر بدن نقش بسته بود با استفاده از تن پوش های رنگی، تنوع پیدا کرده و
شکل های متفاوتی به آن می دادند.در بین آراستنی ها هر چه اهمیت پیدا می کرد شکلی به آن داده
شده و در قسمت های مختلف بدن مورد استفاده قرار می گرفت.
از استخوان حیواناتی که صید می شدند و تأمین کننده غذا بودند تا گیاهان و سنگ ها و…
در تزیین بدن استفاده می شد.تحقیقات باستان شناسی حاکی از آن است که نخستین زیورهای مورد استفاده بشر دندان ها
و پنجه های حیواناتی بوده که صید می کرده است.
این قطعه های کشف شده با یک رشته لیف طبیعی به هم متصل می شدند و تشکیل مجموعه ای بدیع
را می دادند که بسیار زیبا جلوه می کردند.

قدیمی ترین زیورآلاتی که توسط انسان مورد استفاده قرار می گرفته صدفهایی است که به صورت مصنوعی در آنها سوراخ
هایی ایجاد شده است و در غارواقع در شرق مراکش یافت شده است.
تاریخ دقیق این صدف ها هنوز مشخص نیست؛ اما به گفته باستان شناسان این صدف های سوراخ شده احتمالا مربوط
به ۱۱۰ هزار سال قبل است.پیش از این قدیمی ترین زیورآلات انسان که به دست آمده بود ۸۲ هزار سال
قدمت داشته است.
این در حالی است که قدیمی ترین زیورآلاتی که تاریخ دقیق آنها تعیین شده است مربوط به ۴۱ صدف سوراخ
شده با قدمت ۷۲ هزار سال هستند.هزاران سال زندگی با سنگ و شکل دادن قطعات سنگی به انسان آموخته بود
مقاومت سنگها متفاوت است.
شاید سرسختی در انواع سنگ ها بیشتر توجه انسان را به خود جلب می کرد و به دلیل این نگرش
انسان به طبیعت، همراه داشتن این قطعات سرسخت را یاوری برای مقاومت خود در برابر ناملایمات طبیعت می دانست.
با شناخت تفاوت در مقاومت و پایداری و حرارت دادن این قطعات فلزات کشف شدند و در این میان شناخت
فلزات کمک بزرگی برای تغییر رویه زندگی بشر داشت.با پیدایش زیورهای فلزی و به کارگیری طلا، نقره و سنگ های
قیمتی، این زیورها بیشتر در ساخت گردنبندها و تاج های سلطنتی، دستبند ها، ادوات جنگی پادشاهان، لباس ها و نیم
تاج های زنانه برای بزرگان مورد استفاده قرار گرفت.فرهنگ و تمدن ماد را می توان پیشگام سبک های هنری دانست،
با تشکیل امپراطوری هخامنشی، روند نزدیکی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسیدهمانند روزگار معاصر
طلا، جواهرات و زیورآلات مختلف در روزگاران گذشته بیشتر به منظور کسب حیثیت و اعتبار اجتماعی، ارضای نیازهای روحی و
غریزی، تزیین اندام های مختلف بدن و انجام مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.از بررسی نقاشی هایی که
قدمت آنها به ده ها هزار سال قبل می رسد و انسان های نخستین بر روی دیوارهای غارها ترسیم کرده
اند معلوم می شود که آنها زیورآلات را به کار می برده اند، زیرا در این نقاشی ها افراد با
اشیائی مانند گردنبند و دستبند آراسته شده اند.در ایران باستان لباس یک ایرانی متشخص، مزیّن به گردن بند و بازوبند
بوده و فرد، دشنه ای نیز در زیر لباس به همراه داشته است.
مردها گردن بندی برگردن داشتند که عموماً از جنس فلز بوده است.
دست بندهایی نیز استفاده می شد، مثلاً با نقش دو شیر در حال بلعیدن دو قوچ، یا دو پرنده شکاری
اما ساخت زیورآلات در ایران از دوره مادها و از هزاره دوم پیش از میلاد مرسوم و متداول بوده است.

جام طلای مارلیک

فرهنگ و تمدن ماد را می توان پیشگام سبک های هنری دانست، با تشکیل امپراطوری هخامنشی، روند نزدیکی فرهنگ ها
و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید.
هنر فلزکاری ماد و هخامنشی، به دلیل پیوستگی فرهنگی، به صورت دقیق قابل تفکیک نیست.
شکوفایی و توسعه اقتصادی، سیاسی به خصوص در دوران هخامنشی، به خلق آثار بسیار با ارزش هنری در تمامی زمینه
ها به خصوص در فلزکاری انجامید که نمونه های شاخص آن، از تخت جمشید، پاسارگاد، شوش و همدان، به دست
آمده است.

دستبند طلای هخامنشی

همچنین باید اشاره کرد که در دوره هخامنشیان برای اولین بار در جهان سکه طلا توسط داریوش کبیر در ایران
ضرب گردید که به آن داریک گفته می شود.
تا آن دوره در دنیای آن روز هنوز سکه های طلا ضرب نشده بود.
سکه های رایج از مس، مفرغ و نقره بود و پس از داریوش در کشورهای دیگر هم سکه ی طلا
ضرب شده است.

سکه هخامنشی داریک

در عصر ساسانیان نیز مصرف طلا در ایران فراوان بود.
براساس نوشته های مورخین سرشناسی نظیر ویل دورانت، گیرشمن، شاردن و دیگران، در ادوار مختلف تاریخی فعالیت های تولیدی وبازرگانی
مصنوعات طلا و جواهر و سنگ ها و مواد طبیعی قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروت
مندان جامعه عموما از وسایل و اشیاء زینتی گرانبهائی که از طلا وجواهرات ساخته شده بود استفاده می کردند.
از شکوه و عظمت دست ساخته های هنری ایرانیان در روزگاران هخامنشی و ساسانی هرچه گفته شود کم است.پادشاهان این
سلسله نظیر هرمز اول، خسرو دوم چنان به ساخت زیور آلات اشرافی و به ویژه تاج و تخت پادشاهی توجه
داشتند که حیرت مورخین را برانگیخته است.
تئوفیلاکتوس مورخ بیزانسی و ثعالبی مورخ عرب در وصف تاج و تخت پادشاهان مذکور مطالبی نگاشته اند و اعتراف کرده
اند که طلا و جواهر سازان ایرانی در عصر خود همواره شهره آفاق بوده اند.

تاریخ ایران