مسجد جامع قائن تنها بنای مذهبی با دو قبله

مسجد جامع قائن در خراسان جنوبی

مسجد جامع قائن ، یکی از کهن‌ترین، زیباترین و از بلندترین بناهای قائن در استان خراسان جنوبی است که علاوه بر معماری، به داشتن دو محراب با قبله‌ای متفاوت شهرت یافته است.

«قائن»، یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی است علاوه بر این به دلیل حضور تپه‌های باستانی فراوانی که در پیرامون شهر قرار دارد و با توجه به کاوش‌ها و تحقیقاتی که روی آن انجام شده، نشان از قدمت بسیار این سرزمین و بیانگر وجود حیات بشر در آن است. طبق روایات قائن توسط «کی لهراسب»، پدر «گشتاسب» از فرمانروایان بلخی در دوران زرتشت ساخته شده است.

تصاویر مسجد جامع قائن

با توجه به پیشینه‌ی تاریخی این ناحیه از ایران، بدیهی است که بتوان آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی را که طبق اظهارات باستان‌شناسان و محققان حدود ۱۷۰ اثر است، مشاهده کرد. آثاری چون تپه‌های باستانی، قلعه‌های تاریخی، خانه‌ها و مساجد کهن، آرامگاه‌ها، غارهای زیبا و بسیار قدیمی، دژهای زیرزمینی و محوطه‌های باستانی که در کنار زیبایی‌های طبیعی می‌تواند این شهرستان را به یکی از مقاصد برتر گردشگری تبدیل سازد. مسجد جامع قائن، یکی از زیباترین، مرتفع‌ترین و محبوب‌ترین بناهای تاریخی در این شهرستان است که در کنار معماری زیبا و تزئینات خیره‌کننده‌ای که توسط هنرمندان ایرانی ایجاد شده است، به دلیل داشتن دو محراب با دو قبله‌، در بین گردشگران داخلی و خارجی، شهرت قابل توجهی یافته است.

تاریخچه مسجد جامع قائن

البته در مورد قدمت مسجد و زمان دقیق احداث مسجد جامع قائن، اختلاف نظرهایی در بین محققان و باستان‌شناسان وجود دارد. اعتقاد برخی بر این است که این مسجد در ابتدا آتشکده‌ بوده است متعلق به دوران حکومت ساسانیان که بعدها روی آن، ساختمان مسجد بنا شده است.
در این مورد می‌توان به نظرات ابن حوقل، اصطخری و ناصرخسرو اشاره کرد.
«ابن حوقل»، در مورد این اثر ارزشمند کشور چنین می‌نویسد

«قائن وسعت آن چند سرخس است و بناهای آن از گل و دارای قهندژ (کهندژ)،
است که خندقی در پیرامون دارد و مسجد جامع و دارالاماره در قهندژ است»

مسجد جامع قائن در «قهندژ» یا همان ارگ و در مجاورت «دارالاماره»، قرار داشته است.

تاریخچه مسجد قائن

معماری مسجد  قائن

همچنین در بخش داخلی رواق پنجم که در ضلع شمالی حیاط مسجد قرار دارد،
لوحی مشاهده می‌شود که قدمت آن برابر با اول رجب سال ۹۲۱ هجری قمری است.
درواقع این لوح تا کنون خوانده نشده است ولی به نظر می‌رسد که مضمون کلی آن در مورد زمان فرمانروایی امیر سلطانی است که در سال‌های ۹۱۹ تا ۹۲۱ هجری به دستور «شاه اسماعیل صفوی»، به مقام فرمانروایی قائن، نائل شده است.
از دیگر کتیبه‌هایی که در این مسجد وجود دارد،
سنگ لوحی است که در سمت راست ورودی ایوان مسجد، نصب شده است.

نمای بیرونی از مسجد قائن

این سنگ به ابعاد ۵۰ در ۱۲۰ سانتی‌متر است و روی آن با خط بسیار زیبایی نوشته شده .
شاه سلیمان صفوی امر به بازسازی مسجد به تاریخ ۱۰۸۰ هجری قمری کرده است.
در گذشته مسجد جامع قائن دارای دو مناره بوده که متاسفانه امروزه تخریب شده است.

معماری مسجد جامع قائن

این مسجد دارای قسمت‌های مختلفی از جمله چند شبستان، چندین حجره، حیاط، مناره، گنبد، منبر چوبی، پایابی مسقف، دو محراب با دو قبله، ساعت آفتابی، درب‌های ورودی و چندین لوح و سنگ‌نوشته است. حیاط مسجد جامع قائن فضایی مستطیلی شکل، به طول ۳۳ متر و عرض ۲۸ متر که طراح و سازنده‌ی آن در گرداگرد آن حجره‌هایی را که هر کدام دارای عمقی برابر با ۲ متر بوده، ساخته است.
گفته می‌شود که در گذشته مسجد دارای دو مناره بوده است .
در دو طرف ایوان آن قرار داشته و هر کدام دارای ارتفاعی برابر با ۵ متر بوده است.

مسجد جامع قائن

همگردی