آتشکده یزد یا آتشکده وِرَهرام (آتشکده بهرام) ؛ سفری به آتشکده بهرام و آتش ۱۵۰۰ ساله

آتشکده بهرام یزد، یکی از مهم‌ترین و زیباترین آتشکده‌های زرتشتیان در ایران است که به دلیل آتش مقدس و قدمت تاریخی‌اش، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این آتشکده، نماد روشنایی، پاکی و جاودانگی در دین زرتشت است و سالانه پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر جهان است. برای معرفی بیشتر این اتشکده مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

آتشکده بهرام یزد

آتشکده یزد، محل نگهداری آتش مقدس زرتشتیان، در شهر یزد واقع شده و به عنوان نیایشگاهی برای زرتشتیان ساکن در این منطقه شناخته می‌شود. این آتشکده به دوران پهلوی بازمی‌گردد، اما آتش موجود در آن بیش از ۱۵۰۰ سال است که روشن مانده است. در حقیقت، آتش این آتشکده یکی از سه آتش باستانی و مقدس پیروان زرتشت از دوره ساسانیان است که هنوز شعله‌ور باقی مانده است. آتشکده یزد نه تنها نمادی از شهر یزد، بلکه بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی این شهر کهن و نشانه‌ای از همزیستی ادیان مختلف به شمار می‌رود.

این مکان به عنوان نیایشگاهی برای زرتشتیان، اهمیت ویژه‌ای دارد و در آن مهم‌ترین نیایش‌های دینی، از جمله خواندن اوستا و گات‌ها، در برابر آتش انجام می‌شود. همچنین، این آتشکده با نام آتشکده وَرهُرام نیز شناخته می‌شود و آتش مقدس ورهرام در آن قرار دارد. مسئولیت روشن نگه‌داشتن آتش به فردی مورد اعتماد به نام «هیربد» سپرده شده است.

آتشکده یزد که به نام‌های دیگری همچون آتشکده بهرام یزد نیز معروف است، در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی ساخته شد. در همان سال، یک زرتشتی پارسی به نام «همابائی» سرمایه‌گذاری برای ساخت این آتشکده را انجام داد و زمینی به مساحت ۶,۸۸۱ متر مربع برای این منظور اختصاص یافت. بر اساس نوشته‌ها و نقل قول‌های تاریخی، سه آتشکده مهم در زمان ساسانیان وجود داشتند: آتشکده‌ آذرگشنسب در شهرستان تکاب، آذر برزین‌مهر در خراسان رضوی و آتشکده‌ کاریان در فارس.

آتش ورهرام که در آتشکده یزد نگهداری می‌شود، پیشینه‌ای نزدیک به ۱۵۰۰ سال دارد و از یکی از آتشکده‌های مهم ساسانی یعنی آذرفرنبغ فارس نشأت گرفته است.

متأسفانه در قرن دهم میلادی، به دلیل حملات دشمنان، این آتش به مکان‌های مختلفی منتقل شد تا حفاظت شود. پس از چندین جابه‌جایی، در سال ۷۵۰ هجری قمری، روستای ترک‌آباد نزدیک اردکان تأسیس شد و آتش مقدس به آنجا منتقل شد و حدود ۳۰۰ سال تحت حفاظت قرار گرفت.

با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، این آتش دوباره جابه‌جا شد تا اینکه به دستور رضاشاه، ساخت آتشکده یزد آغاز گردید. آتش مقدس اکنون در محفظه‌ای شیشه‌ای و مرتفع از سطح زمین نگهداری می‌شود. هیربد مسئول روشن نگه داشتن آن است و روزانه با افزودن چوب‌هایی خاص، این آتش را حفظ می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند این آتش را از پشت شیشه مشاهده کنند تا تماس مستقیم با آن نداشته باشند.

جاهای دیدنی یزد

استان یزد یکی از کهن ترین و قدیمی ترین سرزمین هاست، برخی از جغرافی دانان ساخت شهر یزد را به یزدگرد اول نسبت داده اند. برخی نام اصلی آن را “یزش ” که به معنی ستایش و نیایش می باشد می دانند و امروزه نیز از این استان تاریخی با عنوان ” دار العباده ” یاد می کنند. شهر یزد به عنوان یکی از قطب های پزشکی کشور شناخته می شود، این شهر در پهنه ی گسترده دشت یزد- اردکان قرار گرفته  است.

اوج آبادانی این دیار به زمان اتابکان یزد در قرن هشتم هجری می رسد. حسینیه های بزرگ و مجهزش، سبک خاص عزاداری وشیوه سینه زنی منحصر به فردشان در ظهر عاشورا موجب شده که محمد تقی فلسفی از واعظان مشهور و روحانیون مبارز زمان پهلوی لقب ” حسینیه ایران ” را به یزد بدهد.در مورد قدمت و پیشینه ساخت شهرهای استان یزد روایات گوناگونی وجود دارد مثلا بنای شهر میبد را به حضرت سلیمان، یزد را به یزدگرد اول و در برخی متون به ضحاک و اسکندر مقدونی، ابر کوه را به حضرت ابراهیم نسبت داده اند.

آتشکده یزد

اما چیزی که در اسناد تاریخی ثبت شده نشان می دهد که یزد تاریخی ۷۰۰۰ ساله دارد و در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی، و هم اکنون نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. در پی ابزار به دست آمده از دره های شیرکوه، کتیبه های سنگی کوه ارنان، سفالینه های منقش متعلق به دوره عیلامی ها در قلعه نارین و غارها و آثار معماری این استان همگی سندی متقن بر دیرینگی یزد پرافتخار می باشد.

آتش حیات یا شعله خروشان

در برخی از کتب تاریخی نقل شده زمانی که بهرام گور پادشاه ساسانی در سفر به بیماری سختی مبتلا شد و درمسیر حرکتش به دشت اردکان وارد و اطراق نمود، آب و هوای این دشت چنان بر مذاق شاه خوش آمد که خیلی زود بهبود پیدا کرد و دستور داد در آن مکان شهری برپا داشتند و نامش را “یزدان گرد ” نهادند.
آتشکده یزد از نظر تاریخی از دو بخش تشکیل شده است. یکی ساختمان آن و دیگری آتشی که در آن نگهداری می‌شود. ساختمان آتشکده بهرام یزد با پشتیبانی مالی پارسیان (زرتشتیان ساکن هند) و در دوران رضاشاه ساخته شد.

در کنار این ساختمان آتشکده یک آب انبار برای تامین آب مجموعه هم وجود دارد. تالار کناری مجموعه که تالار ورجاوند نام دارد توسط یک خانواده دهشمند معاصر زرتشتی به نام خانواده «ورجاوند» ساخته شده و اکنون به عنوان نمایشگاه کاربرد دارد.اما آتش بهرام یا آتشی که در این آتشکده نگهداری می‌شود، پیشینه‌ای نزدیک به ۱۵۰۰ سال دارد و آتش اصلی یکی از آتشکده مهم دوران ساسانی یعنی آذرفرنبغ فارس است.

معروف‌ترین جاهای دیدنی یزد

این آتش پس از یورش اعراب، مدت‌ها به صورت پنهانی در غار اشکفت یزدان در نزدیکی عقدا و سپس روستاهای زرتشتی نشین مانند شریف آباد اردکان جا به جا می‌شده است تا اینکه در دوران پهلوی، امکان استقرار آن در آتشکده یزد پدید می‌آید. بخش مرکزی آتشکده یزد، محفظه و اتاقک نگهداری مجمر (آتشدان) است. این اتاقک با دیواره‌ای شیشه‌ای احاطه شده است و تنها موبدان (روحانیان زرتشتی) اجازه ورود به آن را دارند. موبد یا آتشبان (نگهبان آتش) هیزم مخصوص را به آتش می‌رساند و از آن مراقبت می‌کند.

محوطه و حیات آتشکده دو بخش دارد. یک بخش که دارای حوضی آبی رنگ در میان و رو به روی ساختمان آتشکده است، همان مجموعه ای است که گردشگران از آن بازدید می‌کنند و در همه عکس‌ها نیز دیده می‌شود. اما در پشت آتشکده، محوطه‌ و ورودی ویژه زرتشتیان وجود دارد که برای برگزاری مراسم دینی از آن استفاده می‌کنند.در چند سال اخیر، یک نمایشگاه در کنار و درون محوطه آتشکده راه اندازی شده است که درباره مفاهیم و آموزه‌های دین زرتشتی، تاریخ زرتشتیان از گذشته تا امروز و آیین‌ها و مراسم زرتشتیان در آن توضیح داده شده است. بخشی نیز برای فروش اقلام فرهنگی و صنایع دستی نیز در این نمایشگاه وجود دارد.