دوقلوهای کویری ایران / سفر به شهرهای اردستان و زواره

شهرهای کویری همواره از زیبایی و جذابیت خاص خود برخوردار است شبهای کویر یکی از بی نظیر تیرن صحنه هایی است ،
که هر فردی می تواند آن را تجربه کند ما در  این مطلب از پرشین وی قصد داریم ، نکات مهم پیرامون سفر به کویر و همچنین نکات سفر به شهرهای کویری ایران را به اشتراک گذاریم.

شهرهای کویری ایران

کویرهای ایران

بعضی شهرها هستند که آثار تاریخی جالب توجهی دارند؛ مثل اصفهان، شیراز، تهران، تبریز و کرمان اما بعضی شهرها هم
هستند که از وفور آثار تاریخی به یک موزه می‌مانند: مثل میبد، اردکان، اردستان و زواره.
در صفحه ایران‌گردی امروز می‌خواهیم سراغ این دو شهر آخر برویم: اردستان و زواره .
این شهرها که اتفاقا در پاییز هوایی ملایم و دلپذیر دارند و فصل سفر به آنها همین ایام است، آنقدر
آثار جالب توجه دارند که انتخاب و معرفی شماری از آنها کاری است بس دشوار.

‌از اعماق تاریخ

اگر دو خط از شمال غربی ایران به جنوب شرقی ‌ و از شمال شرقی ‌ به جنوب غربی ‌
بکشیم، این دو خط در حوالی اردستان و زواره یکدیگر را قطع می‌کنند و بدین سبب است که می‌گویند این
دو شهر –خصوصا اردستان – مرکزی‌ترین شهرهای ایران هستند.

آرامگاه‌های مقدس زواره، اردستان

می‌گویند ‌ اردستان از دو واژه «ارد» به معنی «مقدس» و «ستان» که پسوند مکان است، تشکیل شده و به
معنای جای مقدس است.
مثل بسیاری دیگر از شهرهای کهن ایران، سرآغاز پیدایی اردستان را به اسطوره‌ها ربط می‌دهند و می‌گویند که این شهر
را «ارونشاه» فرزند کیقباد، شاه سلسله اسطوره‌ای کیانیان بنا نهاد.
از نظر تاریخی، اردستان دارای قناتی است که حدود ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و نشان می‌دهد ‌ این شهر از
روزگاران بسیار دور جایی آباد بوده است؛ چندان که در الواح گلین کشف شده از تخت جمشید نیز نام اردستان
آمده است.

همچنین در منابع تاریخی روایت شده که اردشیر بابکان، سرسلسله ساسانیان، آتشکده بزرگی را در اردستان بنا کرد و این
در سال‌های آغازین سده سوم میلادی بود؛ ۱۷۰۰ سال پیش! پس از ورود اسلام به ایران، اردستان همچنان جای مهمی‌
بود و آثار تاریخی سترگی که از سده‌های اسلامی‌در این شهر باقی مانده، خود گویای اهمیت و عظمت آن است.
خصوصا در سه دوره آل‌بویه، سلجوقیان و صفویان، اردستان از شهرهای مهم در نواحی مرکزی ایران به شمار می‌آمد.
این شهر در جریان سقوط سلسله صفویه به دست افغانان آسیب فراوان دید اما در دوره قاجار به طور کامل
بازسازی شد.

آرامگاه‌های مقدس زواره، اردستان

آشنایی با شهرهای کویری ایران

‌مسجد جامع زواره؛ سرسلسله مساجد چهار ایوانی

در تاریخ مساجد ایران، چهار ایوانی شدن مسجد یک نقطه عطف است.
در واقع مساجد ایران ابتدا بدون ایوان و سپس با یک یا دو ایوان رو به صحن مرکزی ساخته می‌شدند
و هنگامی ‌که در دوره سلجوقی تبدیل به مساجد چهار ایوانی شدند، در واقع به یکی از مراحل نهایی شکوه
و کمال خود رسیدند؛ چندان که تا همین دوره قاجار اکثر مساجد بزرگ و معروف ایران چهار ایوانی بودند.

این تجربه ظاهرا اولین بار در مسجد جامع زواره رخ داد و به همین علت این مسجد را نخستین مسجد
چهار ایوانی ایران می‌دانند.
این مسجد شامل یک صحن مرکزی، چهار ایوان، یک گنبدخانه و دو شبستان است و در دوره قاجار نیز یک
شبستان زیرزمینی را به اینها افزوده‌اند.

‌مسجد جامع زواره؛ سرسلسله مساجد چهار ایوانی

‌مسجد جامع اردستان؛ زیبا، ساده، باوقار

مسجد جامع اردستان نه‌تنها شاخص‌ترین اثر تاریخی اردستان است، بلکه یکی از مهم‌ترین مساجد ایران به شمار می‌آید.
اهمیت این مسجد دست‌کم دو علت دارد: یکی اینکه چهار دوره تاریخی مختلف را در برمی‌گیرد و دیگر آنکه بسیار
بکر باقی مانده و از دخل و تصرفات دوره معاصر که معمولا توأم با کج‌سلیقگی‌های فراوان است، برکنار مانده.
به باور پژوهشگران معماری ایران، این مسجد روی آتشگاهی از دوره ساسانی ساخته شده و پیشینه آن به دوران پیش
از اسلام می‌رسد.

در سده‌های نخستین اسلامی‌ مسجد جامع اردستان گسترش پیدا کرد و در سده پنجم یعنی در دوره سلجوقیان به ساختار
امروز خود که ساختاری با یک صحن مرکزی و چهار ایوان است، رسید.

‌مسجد جامع اردستان؛ زیبا، ساده، باوقار

‌قنات ارونه؛ یادگار ارونشاه و خواجه نصیرالدین توسی

گفتیم که در افسانه‌ها و اسطوره‌ها، بنای شهر اردستان را به ارونشاه
پسر کیقباد نسبت می‌دهند.
در این شهر یک قنات حدودا ۲۵۰۰ ساله به نام قنات ارونه وجود دارد که مردم محلی می‌گویند از کارهای
ارونشاه است.

علت وجود این قنات کهن اهمیتی است که دخیره و تامین آب در مناطق کویری ایران داشته است و مهندسان
قدیم به جای حفر تونل در کوه و انتقال پرهزینه آب رودخانه‌ها از جایی به جای دیگر، می‌کوشیده‌اند تا همان
اندک آب حاصل از بارندگی را که میلیون‌ها سال در سفره‌های زیرزمینی ذخیره شده‌اند، به بهترین شکل مورد استفاده قرار
دهند؛ چندان که همین امروز نیز اگر قنات‌های اردستان خشک شوند، آبرسانی این شهر با مشکل جدی مواجه خواهد شد.

شهرهای کویری ایران‌ قنات مون؛ تنها قنات دو طبقه جهان

قنات مون، دیگر قنات معروف اردستان است که شاید از نظر آبرسانی به
اندازه قنات ارونه مهم نباشد اما از یک نظر شهرت به مراتب بیشتری دارد: این قنات تنها قنات دو طبقه
جهان است.
درباره دو طبقه بودن این قنات داستان‌های زیادی گفته‌اند که خالی از افسانه نیست اما حاصل همه آن‌ها این است
که در قدیم الایام ابتدا مردم شهر قناتی را حفر می‌کنند که آب آن شور بود.
سپس به این نتیجه می‌رسند که باید قنات دیگری را در عمق بیشتر حفر کنند تا آب آن شیرین باشد.

در نتیجه درست زیر قنات اول و در همان مسیر، قنات دوم را ایجاد می‌کنند.
البته از آنجا که آب هر دو کانال قبل از آفتابی شدن روی زمین با هم یکی می‌شوند، ممکن است
این روایت درست نباشد.
طول قنات مون دو کیلومتر است و قدمت آن را ۸۰۰ سال تخمین زده‌اند.

‌قنات ارونه؛ یادگار ارونشاه و خواجه نصیرالدین توسی

‌ قلعه سنگ بست؛ هزار سال مقاومت

قلعه سنگ بست از آثار تاریخی موجود در مرکز شهر زواره است که هرچند
گردشگران را به درون آن راهی نیست اما مشاهده نمای بیرونی آن نیز برای مشتاقان آثار تاریخی جالب خواهد بود.
این قلعه خشتی در قرن پنجم هجری قمری؛ به روزگار حکومت سلجوقیان توسط شخصی به نام ابوعلی دهدار زواره‌ای ساخته
شده ‌ و دارای دو طبقه به علاوه چهار برج دیده‌بانی و فضاهایی مثل اصطبل، انبار، قراول‌خانه و بخش‌های مسکونی
است.

‌مسجد پامنار؛ یک مسجد با شش محراب

مسجد پامنار مسجدی است که از بیرون چندان قدیمی ‌و حتی جالب به
نظر نمی‌رسد اما دست بر قضا یکی از جالب‌ترین مساجد ایران – و نه فقط زواره – است.
البته آنچه گردشگران را از همه سوی زواره به سوی این مسجد می‌کشاند، منار آجری بلند آن است که بلندترین
بنای شهر به شمار می‌آید و اگر یک وقت توفیق پیدا کنید که به فراز آن بروید، منظره بدیعی از
بافت تاریخی و باغستان و انارستان‌ها و کویر پیرامون زواره را تا دوردست‌ها می‌بینید.

بازار زواره؛ زیبای بی‌روح

بازار زواره از دیگر دیدنی‌های این شهر است که غیر از راسته تجاری، پاره‌ای بناهای تاریخی
و مذهبی را در دل خود جای داده است.
بخش تجاری بازار اگرچه به خوبی حفظ و مرمت شده است اما دکان‌های آن رونق خود را از دست داده
و بسته شده‌اند و از این نظر، بازار به یک کالبد بی روح می‌ماند.
اما حسینیه‌های سر باز و سر پوشیده بازار که یادگاری از دوره صفویه هستند، همچنان رونق دارند و در ماه‌های
محرم و صفر جایگاه سوگواری و تعزیه خوانی پرشور اهالی زواره هستند.

‌قنات مون؛ تنها قنات دو طبقه جهان شهرهای کویری ایران

امامزاده یحیی؛ گنبدی که دیگر نیست

یکی از زیارتگاه‌های معتبر زواره، بقعه امامزاده یحیی است.
به روایت افراد محلی، جناب یحیی(ع) از فرزندان امام موسی کاظم(ع) بود که همراه با سفر تاریخی برادرش، امام رضا(ع)
به ایران آمد و از سمت کاشان به زواره رفت اما در این منطقه توسط دشمنان اهل بیت پیامبر به
شهادت رسید.

‌راه و چاه سفر

اردستان در فاصله ۳۶۴ کیلومتری تهران، ۱۲۶ کیلومتری اصفهان و ۲۶۳ کیلومتری یزد قرار گرفته است
و زواره نیز حدود ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد.
هر دو شهر در استان اصفهان قرار گرفته‌اند، اما از نظر فرهنگی تحت تاثیر دو حوزه فرهنگی یزد و اصفهان
قرار دارند.

‌قلعه سنگ بست؛ هزار سال مقاومت شهرهای کویری ایران

برای دیدن مهم‌ترین دیدنی‌های زواره و اردستان دست کم به دو روز زمان نیاز دارید؛ یک روز برای
زواره و یک روز برای اردستان.
اگر در ایام اربعین به این دو شهر سفر کنید، می‌توانید جلوه‌های زیبایی از آیین‌های اصیل سوگواری را نیز ببینید.
اگر از خودروی شخصی استفاده می‌کنید، بهترین راه رسیدن به این دو شهر از طریق بزرگراه تهران به اصفهان است
که پس از کاشان در میانه راه، جاده یزد از آن منشعب می‌شود و این جاده از شهرهای اردستان و
زواره و نائین عبور می‌کند.
بهترین وسیله حمل و نقل عمومی ‌نیز اتوبوس‌های تهران-یزد است که از همین مسیر گذر می‌کنند.

بیشتر بدانید از نکات سفر به کویر

حالا که داریم به فصل پاییز نزدیک می شویم، سفرهای کویری هم شروع می شود و ما می توانیم به دیدن رمل های شنی، دریاچه های نمک، آسمان پر ستاره و همه زیبایی های کویر برویم. برای اینکه این سفر را داشته باشید، بهتر است نکات سفر به کویر را دانسته تا هم امنیت بیشتری داشته باشید و هم اینکه از لحظات خود بهترین استفاده را ببرید. لازم است که بدانید چه لوازمی باید با خود ببرید، چه کارهایی را باید انجام دهید و البته از چه کارهایی باید پرهیز کنید. الی گشت به همین منظور در این متن شما را با نکات سفر به کویر آشنا خواهد کرد؛ با ما همراه باشید.

تجهیزات لازم سفر کویر

مطالب مرتبط:چرا کویر در شب سرد است؟!اگر در بیابان گم شدیم چطور نجات پیدا کنیم؟چرا باید به کویر مرنجاب سفر کنید؟
آب: یکی از مهمترین نکات سفر به کویر این است که با خود به اندازه کافی آب داشته باشید. معمولا به طور سر انگشتی می توان گفت که هر نفر باید ۴ لیتر در روز آب داشته باشد.
لباس مناسب: در سفر به کویر سعی کنید که لباس بدون جیب و درزهای اضافه و ترجیحا آستین دار داشته باشید، مخصوصا اگر به سمت رمل های شنی خواهید رفت.

وقتی به تپه های شنی می روید، حتما دلتان می خواهد که کلی در آن ها بازی کنید و اگر لباستان مناسب نباشد، تا مدت ها بعد از برگشتن از سفر، در درزهای آن شن پیدا خواهید کرد. نکته مهم دیگر این است که حتما باید با خودتان لباس گرم داشته باشید. تفاوت دمای شب و روز در کویر بسیار زیاد است و این که با خود بگویید کویر گرم است، اصلا درست نیست. حتما و حتما لباس گرم با خود به همراه داشته باشید حتی اگر سفرتان یک روزه است (زیرا امکان دارد که به خاطر یک مسئله پیش بینی نشده، مجبور شوید که شب را در کویر بمانید).

کوله مناسب: نسبت به تعداد روز سفر، کوله یک روزه یا چند روزه داشته باشید. در کوله بهتر است لباس هایتان را به صورت لوله شده بگذارید تا فضای کمتری اشغال کند.
وب سایت همشهری شش و هفت / الی گشت