سرنوشت مومیایی کشف شده منتسب به رضاخان چه شد!؟

چندی پیش خبری جنجالی درباره کشف  مومیایی منتسب به رضاخان در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در فضای مجازی پیچید که واکنش های زیادی در پی داشت. بعد از گذشت چند هفته معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی درباره آن توضیحاتی ارائه داد و خبر داد که مومیایی منتسب به رضاخان دوباره و بدون هماهنگی دفن شده است, جزئیات بیشتر را در ادامه می توانید بخوانید

مومیایی منتسب به رضاخان

با معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی درباره مومیایی کشف شده منتسب به رضاخان گفتگویی انجام داده است.

گفته بودند «درحال پیگیری هستیم»، اما پیگیری‌ها به جایی نرسید و مومیایی جنجالی ری دفن شد.
مدیران میراث فرهنگی کشور مدت زیادی سوالات خبرنگاران را بی‌جواب گذاشتند
و دست آخر پاسخ‌ها را یکی کردند و این‌طور جواب دادند: «باید از ما درخواست کارشناسی شود.»
حالا محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری،
٢٠ روز پس از ماجرای پیدا شدن جسد منسوب به رضاشاه در جریان طرح توسعه حرم حضرت
عبدالعظیم می‌گوید: «درخواستی به ما داده نشد تا از زاویه کارشناسی وارد شویم.»

مومیایی منتسب به رضاخان

دلیل سکوت شما، رئیس سازمان میراث فرهنگی و دیگر مسئولان در ماجرای پیدا شدن مومیایی چه بود؟
چرا در آن مقطع هیچ مسئولی جواب تلفنش را نمی‌داد و مدام با این پاسخ روبه‌رو بودیم که مسئولان می‌گفتند: «بی‌خبریم» و «هنوز نمی‌دانیم مومیایی است یا جسد.» مگر موضوع پیدا شدن یک جسد مومیایی که گفته می‌شود متعلق به یکی از شاهان بوده
و به‌هرحال بخشی از تاریخ ایران است، در حیطه وظایف سازمان میراث فرهنگی نیست؟

موضوع این است زمانی که این جسد پیدا شد، بلافاصله تدفینش کردند، یعنی روز اولی که پیدا شد
تدفین موقت کردند و روز بعد تدفین دایم با موازین شرعی، بنابراین به لحاظ کارشناسی یا باید درخواستی
رسمی از ما می‌شد یا این‌که از جهت شرعی می‌گفتند آیا دوباره می‌شود این جسد را بیرون آورد یا خیر.
در مورد اول این‌که درخواستی به ما داده نشد تا از حیطه کارشناسی وارد شویم و دوم این‌که این اتفاقی است
که در برنامه‌های توسعه عمرانی می‌افتد و چیزی پیدا می‌شود و از ما استعلام نمی‌کنند.

دفن دوباره مومیایی منتسب به رضاخان

اما آقای طالبیان، این یک جسد معمولی نبود.

مسأله این جسد در حیطه وظایف تولیت بود و بلافاصله دفنش کردند. آنها هم درخواست ندادند
و استعلام نکردند، درباره برنامه‌های توسعه عمرانی به‌طورکلی این اتفاق می‌افتد؛ مثل شاهچراغ و شاه عبدالعظیم و موارد دیگر.

پیامی که از برخوردهای اینچنینی با موارد مهم میراث‌فرهنگی اتفاق می‌افتد نشان می‌دهد
سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری واقعا قدرت لازم را در مقابل نهادها نداشته است.

کشف مومیایی منتسب به رضاخان

نمی‌شود گفت قدرت ندارد. نباید از این زاویه وارد شد. به‌هرحال سازمان میراث فرهنگی
یک شرح وظایف قانونی دارد و ما در آن چارچوب، آزادی عمل داریم. به‌طور مثال اتفاقی مشابه می‌افتد
و ما نهایتا باید بگوییم حفظش کنید. ما بیش از این چارچوب نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. ممکن است
مثلا برای اماکن مقدس خاصی امکانات و اختیارات خاصی داده شود، مثل خود ما که وظایفی داریم
. اما آنچه همیشه مورد گله ما بوده و هست این است که در بحث‌های عمرانی از سازمان استعلام کنند که ما کمک کارشناسی بدهیم.

بیشتر بدانید:ابهامات کشف جسد یا مومیایی رضاشاه

گفته‌ها حاکی از آن بود که به دنبال اجرایی کردن طرح توسعه‌ی حرم حضرت عبدالعظیم (ع) در شهر ری
، یک جسد در صحن غربی آستانه کشف شده، اما یک روز بعد یعنی دوشنبه سوم اردیبهشت،
نخست یک سایت خبری از این کشف خبر داد؛ «کشف جسدی در صحن حرم حضرت عبدالعظیم (ع)
که احتمالا مومیایی است و متعلق به رضا شاه پهلوی». کشفی که بخشی از تصورهای تاریخی ایرانِ معاصر را به هم زد.

تصورهایی که به نقل از برخی تاریخ‌دانان جسد رضا شاه، سرسلسله‌ی دوره پهلوی را دفن شده
در کشوری دیگر مانند مصر یا یکی از کشورهای اروپایی می‌دانستند، اما اگر این خبر از سوی مرجعی
رسمی تایید شود، می‌تواند تاریخ دوره معاصر کشور را متحول کند.

جزئیات درباره مومیایی منتسب به رضاخان

بنابراین برای بررسی و رسیدن به پاسخی درست در این زمینه، اگر بخواهیم به حرف‌های منتشر شده
در فضای مجازی توجه کنیم، آن‌قدر حرف و نقل زیاد است که گاهی توجه به آن‌ها و باور کردن‌شان
از عقل سلیم دور می‌شود، با این جود یکی از پرسش‌های دائمی از زمان انتشار نخستین
خبرها این می‌شود: «جسد به دست آمده یا همان مومیایی، اکنون کجاست؟»

ایسنا تلاش کرد در تماس با مسئولان مختلف میراث فرهنگی و تولیت حضرت عبدالعظیم (ع) به این پرسش پاسخ دهد.

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
تماس‌های خبرنگار ایسنا را بی‌پاسخ گذاشت.

تلفن‌ همراه سیدمحمد بهشتی، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و محمدرضا کارگر،
مدیر اداره کل موزه‌ها و روح‌الله مهدی‌نژاد مدیر کل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در دسترس نیست.

عبدالملکی، رییس دفتر علی‌اصغر مونسان – رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
– نیز تماس‌ خبرنگار ایسنا را بی‌پاسخ گذاشت.

دلاور بزرگ‌نیا، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران اما
در گفت‌وگو با ایسنا، اداره کل زیرمجموعه خود را دارای صلاحیت برای صحبت در این زمینه ندانست.

سردار امیر رحمت‌الهی، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز در میانه‌ی جلسه‌ی خود برای پاسخگویی
به رییس دفترش گفت: «براساس چیزهایی که در روزنامه‌ها خوانده‌ام، چنین چیزی – وجود مومیایی منسوب به رضا شاه – اصلا صحت ندارد.»

واکنش ها به مومیایی منتسب به رضاخان

ابراهیم شقاقی، مدیر کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
هم در پاسخ به خبرنگار ایسنا بیان کرد: هیچ اطلاعی در این زمینه ندارم. چیزی در این زمینه
به ما واصل نشده است که بخواهیم آن را پیگیری کنیم.

این در حالی است که به‌رغم ساکت ماندن متولیان اصلی این اتفاق به عنوان کسانی
که باید پاسخگو باشند، یعنی آستان عبدالعظیم و میراث فرهنگی، دکتر حسن کریمیان –
کارشناس رسمی قوه قضاییه و مسئول کمیته کارشناسان رسمی در بخش باستان شناسی و حفاظت آثار تاریخی – در گفت‌وگو با ایسنا یک راهکار دارد.

او اظهار کرد: اصلح است که در مواقع این چنینی از کارشناسان رسمی درخواست شود
تا جسد به دست آمده یا مومیایی را بررسی کنند.

وی با بیان این‌که کارشناس رسمی دادگستری یک کارشناس مستقل از دولت است و می‌تواند راحت‌تر
در این زمینه اظهار نظر کند، ادامه داد: این اتفاق در کشورهای دیگر هم در مواقع ضروری رخ می‌دهد،
این کار برای قانع کردن افکار عامه بهتر است. بنابراین بهتر است هیاتی از کارشناسان رسمی جسد به دست آمده را بررسی کرده و اظهار نظر کنند.

این استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران افزود: تا جایی که می‌دانم، تا کنون هیچ نهاد
یا دستگاهی از تیم کارشناسان قوه قضاییه درخواست بررسی یک مومیایی یا جسد را نکرده است.

روزنامه شهروند و ایسنا