آشنایی با عوامل آسیب رسان به فرش

شاید بتوان به جرأت گفت که فرش یکی از آسیب پذیرترین وسایل خانه است چراکه دائما زیر پا بوده و لگدکوب می شود،
پس قطعا به مراقبت های بیشتری احتیاج دارد و  آسیب شناسی فرش نیاز هر خانه است ,
تا حدالامکان بتوانیم از آسیب دیدنش جلوگیری کنیم و بر عمر و ارزشش بیافزاییم.

آسیب شناسی فرش

عوامل آسیب‌رسان زنده به فرش و پیشگیری از آنها

-انسان:

قدم نگذاشتن با کفش‌های آلوده روی فرش
استفاده از ابعاد مناسب فرش

-انواع قارچ‌ها و کپک‌ها و موجودات ذره‌بینی:

عامل اصلی: رطوبت

پیشگیری: رطوبت کمتر از ۷۰% و جلوگیری از سکون هوا

-انواع حشرات:

کراتین‌خوار: آسیب بیشتری به فرش می‌زنند. مانند لارو بید که از کراتین موجود در الیاف پشم تغذیه کرده
و باعث از بین رفتن بخش اصلی لیف‌های پروتئین می‌شود.

– سلولزخوار و همه‌خوار که آسیب کمتری به فرش می‌رسانند.

آسیب دیدن فرش از طریق رطوبت

– بید خطرناک‌ترین حشرات برای فرش

محل زندگی: تخم‌ریزی در انتهای پرز قالی

روش مقابله با بید:

۱٫استفاده از انواع جاروهای دستی و برقی

۲٫جابجا کردن فرش و قرار دادن پشت آن در معرض هوا و نور آفتاب

-سوسک سیاه قالی با نام علمی Attagenus piceus نیز بسیار خطرناک است.
این حشره با نفوذ به پرزهای قالی انتهای آن را می‌جود ولی به تاروپود نخ پنبه‌ای آن آسیبی نمی‌رساند.

برای مقابله با این حشره از حشره‌کش‌های ویژه استفاده کنید.

آشنایی با آسیب شناسی فرش

موریانه‌هایی که داخل خاک زندگی می‌کنند با تغذیه از مواد سلولزی الیاف قالی را از بین می‌برند.

راه مقابله:

-استفاده از مصالح مقاوم ساختمانی (لایه‌های بتن، موزاییک،…)

-استفاده از مواد ضد موریانه

-نظافت کف اتاق

چه بسا اگر فرش هایمان دستباف باشد که هر چه عمرش بیشتر باشد قدمتش بالاتر رفته و ارزش بیشتری خواهد داشت.

شاید بتوان مهمترین عوامل غیرزنده آسیب رسان به فرش رادر چهار موردخلاصه نمود.

آب وهوا: یکی از مهمترین عوامل آسیب رسان به کلیه اشیاء، آب وهوا وشرایط آن است .
آب وهوا می تواند خودبه خود وبه طور مستقیم نیز به اشیاء صدمه برساند ویااین که شرایط وزمینه های مناسب را,
به نحوی فراهم سازد که عوامل دیگر به اشیاء صدمه رسانده وآنها را نابود کند.

بنابراین لازم است که آب وهوا وترکیبات آن همواره موردآزمایش دقیق قرار گیرد.
شرایط جوی و آب و هوایی هر شهر که بدون تردیدبرفضای داخل منازل و موزه ها نیز تاثیر می گذارد ,
تحت تاثیر انواع گازهای شیمیایی مانند سوختهای خانگی و صنعتی است و قابلیت جذب,
انواع تشعشعات خورشیدی را نیز دارا است .

ازطرف دیگر میزان تابش مستقیم نور خورشید، مقدار رطوبت نسبی و درجه حرارت هوا از عوامل اصلی ,
تعیین کننده نوع آب وهوای هرمحل است که همانگونه که درمورد رطوبت ودما گفته شد،
افزایش آن باعث تشکیل قارچها و انواع کپک برروی سطح فرش می شوند.

عوامل زنده موثر بر آسیب شناسی فرش

نور: تاثیر مستقیم نور بر اشیاء موزه ای همچنین الیاف طبیعی در دهه های ۱۹۵۰ و۱۹۶۰ ,
مورد مطالعه وبررسی قرارگرفت و معلوم گردید قرار گرفتن اشیاء به مدت طولانی در برابر نور درخشان روز،
نور مستقیم آفتاب وحتی لامپهای فلورسنت موجب رنگ پریدگی ، خشکی وشکنندگی مواد سلولزی مانند پنبه می شود.

مراقبت از فرش و پیشگیری از آسیب رسانی به آن

پنبه ، پشم و ابریشم در حالت خیس بودن نسبت به وضعیت خشک سریعتر دچارتغییر وتخریب نوری می شوند.
همچنین با انجام آزمایشهای فراوانی مشاهده شده است که طول موجهای کوتاه و عمدتا ماوراء بنفش نور،
مهمترین عامل تخریب برای پشم به شمار می روند.

همچنین ثابت شده است که ابریشم سریعتر از دیگرالیاف تجزیه می شود ودلیل این امر آن است ,
که ابریشم مانند پشم یک لیف پروتئینی است و میزان تخریب نوری آن شدیداً به اشعه ماورابنفش بستگی دارد.
از آنجا که دربسیاری موارد جهت زیباتر شدن طرح فرش ونورپردازی آن از نورهای شدید استفاده می شود،
لذا کنترل شدت نور در این مواقع بسیار مهم است .

مواد آلوده کننده هوا: هوای اطراف ما دارای ترکیبات بسیاری است که برای حفظ وسایل ما از جمله قالی زیانبارند.
معمولا درمناطق شهری آلودگی هوابیشتر بوده واز تعدد گازهای مخرب آسیب های زیادی,
به قالی دستباف وارد می آید.

درمناطق شهری ، گازی مانند دی اکسید سولفور وجود دارد که توسط وسایل نقلیه موتوری وکارگاهها ی صنعتی ,
تولید می شود. همچنین ذرات گردوغبار ی که در هوای یک شهر وجود دارد ,
به سیاهی قیر وگاهی کاملا از دود، ترکیب شده اند.

عوامل غیر زنده موثر بر آسیب شناسی فرش

جریان هوا معمولا به داخل پرزهای قالی نفوذ کرده وبنابراین کلیه ذرات معلق رابه درون آن منتقل می کند.
شاید زیان بارترین آلودگی موجود در هوا برای فرش دستباف سولفورهاباشند,
زیرا این مواد عامل مهمی در سستی و بی دوامی الیاف می باشند.

استفاده از سیستم های تهویه و تصفیه هوا از مهمترین وسایل مورد استفاده در این مورد است .

گرما و رطوبت: همانگونه که گفته شد رطوبت در کنار گرما از عواملی است که خود,
باعث تشکیل عوامل زنده آسیب رسان دیگر می شود.

بنابراین با کنترل آن میتوان از سایر عوامل آسیب رسان به قالی نیز برحذر بود.
بررسیهای انجام شده نشان داده است که رطوبت نسبی موجود در یک مکان ، بیش از تغییر درجه حرارت,
باعث خرابی می شود وتغییر ناگهانی آن موجب فساد بیش از حد می گردد.

کلیه مواردی که از آنها به عنوان عوامل آسیب رسان زنده و غیرزنده نام برده شدتاثیر خود را عمدتاً ,
بر روی انواع فرش دستباف می گذارند.

طبس و مرکز ملی فرش ایران