آشنایی با هنر ارمک بافی از صنایع دستی خانگی مردم یزد

ارمک (Traditional weaving)، پارچه دست بافی است از جنس نخ مرسریزه و پنبه، به طول ۲۵ متر,
و عرض ۷۵ الی ۹۰ سانتی متر، جهت تهیه پیراهن و روپوش مدارس یا لباس محلی در استان یزد.
ارمک بافی ، یکی از فعالیت های خانگی موجود در استان یزد محسوب می گردد.

ارمک بافی

تهیه پارچه های دست بافت ارمک در گذشته رونق فراوانی داشته است، اما اکنون به سبب افزایش ,
منسوجات ماشینی متنوع، با کیفیت بهتر و گسترش عرضه آنها با قیمت کمتر،
استفاده از این پارچه به مقدار زیادی کاسته شده است.

مواد اولیه مورد مصرف ارمک بافان، بیشتر شامل نخ مرسریزه نمره ۳۲ (به عنوان تار) و نخ پنبه ای ,
نمره ۲ یک لا (به عنوان پود) می باشد. البته گاهی از نخ ابریشمی مصنوعی به عنوان تار استفاده می شود.

طرح هایی که معمولا در پارچه های ارمک مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: طرح های ساده، پیچازی و راه راه.

کاربرد

پارچه های ارمک، برای تولید پیراهن، روپوش مدارس و لباس محلی مورد استفاده قرار می گیرند.

مشاغل مرتبط

پارچه بافی

محدوده جغرافیایی

این هنر در استان یزد رایج می باشد.

درباره هنر ارمک بافی بیشتر بدانید

نمونه پارچه های دستباف ارمک

ارمک بافی یکی از فعالیتهای دستبافی و خانگی موجود در استان یزد محسوب میگردد.
تهیه پارچههای دستباف ارمک در گذشته قبل از توسعه کارخانجات وماشین های برقی نساجی در شهرستان یزد ,
رواج فراوانی داشته است ولی اکنون به سبب افزایش منسوجات ماشینی متنوع با کیفیت بهتر ,
و گسترش عرضه آنها با قیمت کمتر از فعالیت ارمک بافی با وسائل دستی به مقدار زیادی کاسته گردیده است.

مواد اولیه برای ارمک بافی

مواد اولیه مورد مصرف ارمک بافان بیشتر شامل نخ مرسریزه نمره ۳۲ و نخ پنبهای نمره ۲ یک لا میباشد ,
که نخ مرسریزه جهت تار و نخ پنبه ای جهت پود به کار می رود ولی گاه ممکن است ,
تار این فرآورده از نخ ابریشمی مصنوعی باشد.

اکثر دستگاههای دستی ارامک بافی چهاروردی است ولی هنگام بافت به صورت دستگاههای دو وردی ,
عمل میکند. بدین معنی که وردها به صورت دو به دو به یکدیگر متصل بوده ,
و با هم بالا و پایین می رود.

ارمک معمولا با عرض ۷۵*۹۰ سانتی متر بافته می شود و اغلب بافندگان این فرآورده را زنان,
تشکیل می داده است. برای تهیه یک رویه کار از پارچه نامبرده با عرض ۹۰ سانتی متر,
و طول ۲۵ متر حدود ۵/۳ کیلو نخ لازم است که نصف آن تار بوده و نصف دیگرنخ پود است.

و میزان تولید یک بافنده به طور متوسط روزانه حدود ۵ سانتی متر بوده است.

هرآنچه باید راجع به ارمک بافی بدانید

ارمک بافی، یکی از شاخه‌های نساجی سنتی ایران و رشته‌ی بومی استان یزد است.

ارمک، پارچه‌ای دست‌باف است که معمولاً به‌وسیله‌ی دستگاه پارچه‌بافی چهاروردی تولید می‌شود.
چنان‌که از اشارات تاریخی برمی‌آید، در گذشته ارمک منسوجی پشمی بود ,
که اغلب از پشم شتر‌های خاکستری رنگ تأمین می‌شد.

کار کردن با دستگاه ارمک بافی

۲- مراکز بافت ارمک در ایران

پارچه‌ی ارمک در شهر یزد (به‌عنوان تنها مرکز ارمک‌بافی) به‌میزان محدود و اغلب توسط زنان بافته می‌شود.

نحوه کار کردن با دستگاه ارمک بافی

۳- محصولات ارمک بافی

پارچه‌ی ارمک، از نظر نوع بافت، کاملاً یکدست و یکنواخت بوده و دارای نقوش برجسته‌ نیست.
در بافت ارمک، نخ‌ها متناوباً از روی یکدیگر گذر کرده و در اثر پیوستگی نخ‌های تار و پود ,
و درگیری آنها با یکدیگر، پارچه‌ای با مقاومت مطلوب تولید شده‌است؛

زیرا تعداد پیوستگی در نخ‌های این نوع بافت (ساده‌ترین شکل بافت)، بیش از سایر انواع بافت است.

پارچه‌ی ارمک مرغوب، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

– تار ارمک از جنس نخ ابریشم مصنوعی (با نام محلی مرسریزه) با نمره‌ی ۳۲ و پود آن ,
نخ پنبه‌ای نمره‌ی ۲ یک‌لا است و منسوج نهایی دارای لطافت و نرمی مطلوب است.

– تمام رنگ‌های به‌کاررفته در رنگرزی الیاف ارمک باید از ثبوت کافی برخوردار باشند.
رنگ‌های طبیعی دارای مزیت بیشتری نسبت به رنگ‌های شیمیایی است.
– ارمک باید عاری از عیب‌های ظاهری ذاتی ازقبیل گره‌دارشدن، دورنگی، رگه‌دارشدن،
نایکنواختی شدید ردیف‌های بافته‌شده، ترکیدگی و بدقوارگی باشد.

– ارمک نباید دارای عیوب ظاهری عارضی ازقبیل پارگی، سوراخ‌شدگی، سوختگی، رنگ‌پس‌دادن،
پوسیدگی، آثار رفوگری، ساییدگی، رنگ‌پریدگی، بیدخوردگی و نخ‌کشی باشد.

♦ پارچه‌ی دست‌باف ارمک، معمولاً با پهنای ۷۵ سانتی‌متر تا ۹۰ سانتی‌متر و درازای ۲۵ متر تولید می‌شود.
این پارچه، در زمان‌های گذشته مصارف گوناگون نداشته و جهت استفاده در لباس محلی یزد ,
بافته می‌شد. ولی طبیعتاً جنبه‌های مصرفی متفرقه ای نیز پیدا نمود.
در آخرین سال‌های رونق این رشته نیز، پارچه‌ی ارمک، جهت تولید رووش دختران دانش‌آموز بافته می‌شد.

ارمک بافی چه هنری است؟

۴- نقوش، طرح‌ها و رنگ‌بندی محصولات ارمک

در بافت ارمک، از نقشه‌ی خاصی استفاده نمی‌شود؛ با این حال می‌توان تولیدات آن را از نظر تفاوت نقوش،
به سه گروه ساده، راه‌راه و چهارخانه (پیچازی) تقسیم نمود.

خطوط موازی یا متقاطع ارمک، در درازا به وسیله‌ی تارها و در پهنا به‌وسیله‌ی پودها به‌وجود می‌آید.
این خطوط دارای پهناها و رنگ‌های مختلف بوده که تابع نقشه و الگوی خاصی نیست.
این چیدمان خطوط که در پهنا و درازای ارمک متقارن است،
بیشتر به‌صورت ذهنی و تجربی ایجاد می‌شود.

به‌دلیل شیوه‌ی بافت، امکان ایجاد نقوش منحنی، گل و گیاه طبیعی و انتزاعی،
نقوش با خط‌های شکسته و … در ارمک وجود ندارد. با استناد به گفته‌های برخی از تولیدکنندگان قدیمی،
معدودی از افراد اقدام به ایجاد این‌ نقوش به‌صورت سوزن‌دوزی روی ارمک می‌کردند.

اجرای چاپ‌های مختلف پارچه (باتیک [Bâtik]، قلمکار و …) یا حتی نقاشی با رنگ نیز ,
در این هنر- صنعت رایج نیست.

همچنین، با توجه به شیوه‌ی بافت ارمک، امکان ایجاد هیچ نوعی از خط‌نوشته‌ در مرحله‌ی بافت وجود ندارد.
حتی شیوه‌ی چاپ خطوط نوشتاری بر روی پارچه‌های ارمک رایج نیست.

۵- مواد اولیه‌ی ارمک‌بافی

نخ‌های تار (چله) پارچه‌ی ارمک از جنس نوعی ابریشم مصنوعی به نام نخ مرسریزه و با نمره‌ی ۳۲ است.
نخ مرسریزه از نظر ظاهری تفاوت به جز درخشندگی با نخ معمولی پنبه‌ای ندارد؛
در حالی‌که ویزگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن در اثر مرسریزاسیون دگرگونی‌های زیادی پیدا کرده‌است .

کاربرد محصولات حاصل از ارمک بافی

عمل مرسریزاسیون با سود ۲۸ درصد تا ۳۲ درجه انجام می‌گیرد. در اثر مرسریزاسیون استحکام پنبه ,
در برابر کشش افزوده شده و قدرت جذب و درخشندگی آن بیشتر می‌شود.

مرسریزاسیون پنبه در دوحالت انجام می‌شود: مرسریزاسیون با کشش و مرسریزاسیون بدون کشش.
برای مرسریزه‌کردن بیشتر از حالت مرسریزاسیون با کشش استفاده می‌شود
و ویژگی‌هایی که در این حالت پنبه حاصل می‌کند،

شامل استقامت بیشتر، استحکام بیشتر، جذب رطوبت بیشتر و جذب رنگ بیشتر است.
در مرسریزه‌کردن بدون کشش، تنها جذب رنگ بهتر بوده ولی ,
درخشندگی و ماندگار آن خیلی کم بهبود پیدا می‌کند.

نخ‌های پود ارمک، از جنس پنبه‌ با نمره‌ی ۲ یک‌لا است.
برای تهیۀ این پارچه با پهنای ۹۰ سانتی‌متر و طول ۲۵ متر، حدود ۵/۳ کیلوگرم نخ لازم است.

۶- ابزارهای ارمک‌بافی

دستگاه ارمک‌بافی چهار ورد دارد که به‌صورت جفتی به یکدیگر متصل بوده و عمل بافندگی را ,
شبیه دستگاه‌ دووَردی انجام می‌دهد.

۷- فرآیند تولید محصولات ارمک

هر بافنده می‌تواند به‌طور میانگین، روزانه حدود پنج سانتی‌متر پارچه‌ی ارمک تولید کند.

روستاپدیا , سی ایران , برزن