آشنایی با فرش قشقایی

فرش قشقایی

سوابق تاریخی ایل قشقایی ، که بزرگترین جامعه عشایری فارس را تشکیل می دهد، به صورت یک ایل متفق و
یک پارچه به فارس نیامده است.
اتحادیه کنونی قشقایی را چند گروه عشایری ترک زبان در اوایل سده یازدهم هجری بنیان نهادند که جداگانه و بتدریج
راه سرزمینهای جنوبی ایران را پیش گرفته بودند و چنین می نماید که بخش عمده آنها در اواخر سده هشتم
و اوایل سده نهم هجری از قفقاز به فارس آمده اند.

فرش قشقایی

نامورترین بافندگان قشقایی کشکولیها هستند که دستبافتهای گره بافته خوابدار، از جمله گبه، و گلیم و جاجیم و سوزنی و
بافته های دو اسلوبه (گره بافی روی گلیم که در فارس به “قالی بری” و جاهای دیگر به “گل برجسته”
معروف است) را عموماً بخوبی از کار در می آورند.

– ساختار

نظر به این که قشقاییها ترک نژاد هستند در بافته های خود از گره ترکی بهره می گیرند.
ولی گاه گاه قالیچه هایی مشاهده می شود که با گره فارسی بافته شده است و این کار نتیجه ازدواج
یکی از مردان قشقایی با زنی ایرانی یا عرب است.
قالیچه های قشقایی مانند کلیه فرآورده های ایلاتی یا روستائی فارس، دارای تار و پود پشمین است، ولی از ویژگی
ای برخوردار است که آن را از دیگر قالیچه های فارس متمایز می سازد و آن دو پوده بودن آن
است.

– طرح های رایج

نقشها و طرحهای فرش قشقایی را به دو گروه متمایز می توان تقسیم کرد:گروه اول نقشها و نگاره های سنتی:
ذهنی بافی، ساختار هندسی, اجتناب از قرینه سازی جز در طراحی ترنجها و حاشیه ها، عدم پیروی از الگوئی معین
و نظمی خاص، از خصوصیات ویژه طرحها و نقشهای سنتی و اصیلی است که اصطلاح رایج بازار فرش «مختلف» و
غلط مشهور «اشکالاتی» را به خود اختصاص داده و بیشتر بافندگان طایفه شش بلوکی، به ویژه تیره های هیبت لو
و عرب چرپانلو و طایفه های رحیم لو و صفی خانی و نیز شکرلو و خنگشت، از این سبک پیروی
می کنند.

آشنایی با فرش قشقایی

گروه منتظم قالی قشقایی را به شش دسته متمایز تقسیم کرده اند که: نقش ناظم، محرمات، نقش ماهی درهم، نقش
بته ای، نقش گیاهی و نقش افشان از آن جمله اند.
در نقش پردازی منتظم، به جای نگاره های لوزی و چهار گوش و شش گوش و هشت گوش و طرحهای
راست و شکسته، بیشتر از گل و گیاه و شاخ و برگ و خطوط گردان استفاده می شود.
ذهنی بافی که ویژه نقشهای شکسته است، در این گونه طرحها راه به جایی نمی برد و بافنده تنها از
تخیلات خود در کاربرد رنگهای متنوع کمک می طلبد.
بافندگان کشکولی، بولی، ایگدروگاه چکنی و صفی خانی از پیروان مکتب طراحی و نقش پردازی منتظم هستند.
پاره ای از طرحهای این گروه در انحصار یک تیره یا طایفه است و دیگر طایفه ها و گروههای بافنده
با آن سرو کار ندارند مانند «ناظم» که مخصوص کشکولیهاست و قالیچه ناظم غیر کشکولی دیده نشده است.

– توزیع جغرافیایی قالی های قشقایی

با توجه به پراکندگی تیره های مختلف ایل قشقایی در نقاط مختلف فارس به
چند نقطه مهم قالیبافی آن اشاره می نماییم:
یلمه، سمیرم : ” بیشتر قشقاییهایی که از دو قرن پیش به
تدریج در آبادیهای منطقه سمیرم پایین ساکن و ماندگار شده اند از تیره یلمه هستند که مانند شکرلوها سالهاست جزء
نظام و ساختمان عشایر ایل قشقایی نبوده اند.
اما دستبافهای آنها، علیرغم نزدیکی به لرهای بختیاری هر چند از تأثیر سنتها و نقشمایه های لری بر کنار نمانده
اند، لیکن کیفیت قشقایی خود را حفظ کرده اند، پاره ای از فرشهای ترکی سمیرم پایین به نام «هینه گان»
(روستایی در جنوب غربی شهرضا که هونجان و هینجانش نیز می گویند) به بازار می آید و پاره ای دیگر
به نام یلمه ارائه می شود.
قالیهای این منطقه که از دیر باز با پود نخی و بیشتر با تار و پود نخی بافته می شده
است، از نقشمایه های بته قبادخانی و نگاره های گیاهی و افشان و نیز اشکالی قشقایی مایه گرفته است.

ایل خمسه : از یگانگی پنج ایل برگرد شیراز پدید آمده است.
دو ایل به عربی و دو ایل به ترکی و یک ایل (باصریها) به فارسی سخن می گویند آنان در
سال ۱۳۸۲ هجری قمری برای آنکه نیروی در برابر قشقائیها همسایه شان ایجاد کنند زیر نظارت خانواده قوام شیرازی به
صورت ایل واحدی در آمدند و خانواده قوام از نارنجستان شیراز بر آنان فرمان می راندند.
نژاد ایلات مورد نظر , عرب ,اینالو ,بهارلو و ترک و باصری و نیز مخلوطی از نژاد ترک و لرند.

قالی ایران