آشنایی با هنر ماشته بافی از صنایع دستی استان لرستان

صنایع دستی در هر استان نشان از فرهنگ و رسوم آن استان دارد.در این مطلب با هنر ماشته بافی آشنا می شویم ,
که از صنایع دستی استان لرستان است و توسط زنان توانمد لر درست می شود.

ماشته پارچه ای است که از پشم ریسیده درست می شود.با ابزارهای بافت ماشته و نحوه انجام آن آشنا شوید.

ماشته بافی

با توجه به اینکه صنایع دستی از تنوع رنگ و شکل برخوردار است و تمامی مواد اولیه و ابزار کار آن در داخل کشور,
و استان به وفور موجود است،لذا از لحاظ اقتصادی، اشتغال و فرهنگی نقش به سزایی را در جامعه,
ایفا می کند که بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری زمینه توسعه و پیشرفت دراین صنعت وجود دارد.

در حقیقت صنایع دستی هم نقش هویت ملی دارد و هم نقش اقتصادی که با ارزش افزوده بالایی برخوردار است ,
که بعضی از رشته‌های این صنعت در لرستان همچون جاجیم بافی(ماشته بافی) ,
در زندگی عشایر ملموس بوده است.

کفش زنانه ساخته شده با پارچه ماشته

ماشته نوعی پارچه است و در دسته بندی رشته‌های صنایع دستی ،در دسته نساجی سنتی,
محسوب می شود، ماده اولیه آن پشم ریسیده است که در حال حاضر از نخ‌های,
پلی استر و آکریلیکی موجود در بازار استفاده می‌کنند.

ابزار بافت در ماشته بافی شامل دار ماشته بافی چهار وردی که ورد ابزار تقسیم بندی تارهای چله ,
در هنگام ماسوره است . چرخ چله پیچی ،چرخ ماسوره پیچی و ماکو و ماسوره؛
در واقع قسمت اصلی دار شامل ۴ ورد است که وظیفه تقسیم تارهای چله را به عهده دارد.

این وردها توسط ۴ پدال به پایه دار وصل می شوند که به هنگام بافت با جابجائی هماهنگ آنها ,
توسط پاهای بافنده عمل بافت صورت می گیرد.

پارچه تهیه شده به روش ماشته بافی

برای بافت ابتدا ماکو را با نخ پودی به دور ماسوله می پیچد و در درون ماکو قرار می گیرد تا از دهانه کار,
عبور کند، بافنده پاهای خود را بر روی تسمه پدال ها فشار داده تا با جابجائی وردها ,
به دو دسته زیر و رو تقسیم و به اصطلاح دهانه کار باز شود.

نحوه بافت پارچه ماشته

با باز شدن دهانه کار ماکو را از آن عبور داده و پود را با زدن شانه بر لبه پارچه کوبیده و به همین ترتیب ,
در هر رج با کشیدن ۲عدد از پدال‌ها طبق نقشه بافت جابجا شده و مراحل بافت صورت می گیرد،
نوار بافته شده به طور تقریبی ۹ متر طول و ۴۵ تا۵۰ سانتیمتر عرض دارد که هر ۴ قطعه آن را,
به هم دوخته تابافته ای به ابعاد ۲در ۲مترمربع به دست آید.

کاربرد ماشته در گذشته بصورت رختخواب پیچ بوده ولی امروزه کاربردهای دیگری نظیر رومیزی،رویه مبلمان،
پشتی و تکه دوزی رویه کیف وکفش زنانه مورد استفاده قرار می گیرد.

کار کردن با دستگاه ماشته بافی

می توان با تغییر در طرح و رنگ و تکنیک بافت کاربردهای جدیدتری برای آن تعریف کرد.این دست بافته,
در اکثر مناطق استان و در شهرهای خرم آباد ، بروجرد ،نورآباد ،الیگودرز بافته می شود.

در ایران در اکثر مناطقی که بافت آن رواج دارد به نام جاجیم خوانده می شود.فقط در خرم آباد و کرمانشاه,
ماشته یا موج نامیده می شود که از قدیمی ترینپارچه های دست بافته این منطقه میباشد.

در مورد وجه تسمیه ماشته در هیچ کتابی ذکری به میان نیامده،اما می شود معانی واژه جاجیم را ,
در مورد ماشته هم پذیرفت.

مهمترین ماده اولیه مصرفی در تولید ماشته نخ پشمی “الوان” است. رایج ترین نقوش ماشته های لرستان ,
عبارتند از:گل پتویی،چهارخانه آو و دار (آب و درخت) راه راه ، هشت خانه،خانه پنجزاری ,
کاربرد عمده ماشته رختخواب پیچ می باشد، ولی در زندگی عشایر و روستایی ,
کاربردهای دیگری مانند زیر انداز،روانداز و روی کرسی دارد.

کاربرد ماشته

اما امروزه از تولید ماشته جهت روفرشی،رومبلی؛انواع پشتی،کیف زنانه،ساک،روکش،روی صندلی اتومبیل،
و تزئین منزل استفاده می شود.بافت جاجیم به جز لرستان در کرمانشاه و کردستان،
آذربایجان و ایلام رواج دارد.

با ابزار بافت جاجیم یا ماشته آشنا شوید

دار ماشته بافی
چهار وردی
چرخ چله پیچی
چرخ ماسوره پیچی
ماکو
ماسوره

از این هنر زیبا می توان استفاده های بیشتری نیز کرد . برای مثال می توان در طرح و رنگ آن,
خلاقیت های بیشتری بکار برد تا بتواند حالت جذاب تری به خود بگیرد ,
و در صنایع بیشتری کاربرد داشته باشد.

نحوه بافت پارچه ماشته

یکی از مهم ترین و اساسی ترین مواد اولیه ماشته بافی نخ پشمی به نام ” الوان ” است .
این هنر دارای نقوش و طرح های زیادی است که از معروف ترین و راج ترین آنها می توان گل پتویی ،
چهارخانه آو و دار ، راه راه ، خانه پنجزاری و هشت خانه را نام برد .

معمولا این محصولات برای رختخواب پیچ استفاده می شود اما خود عشایر برای کار های دیگر مانند,
زیر انداز ، روانداز و روی کرسی استفاده می کنند.

امروزه این محصول کاربرد های دیگری نیز دارد که می توان روفرشی ، رو مبلی ، پشتی ، کیف زنانه ،
کفش زنانه و انواع ساک ها را نام برد.

امروزه برای بافت این نوع پارچه از نخ های پلی استر و آکریلیکی نیز استفاده می شود,
و از مواد اولیه قدیمی آن می توان نخ الوان ریسیده را نام برد.

باشگاه خبرنگاران , نگین کاشان