گلیم بافی در زنجان و تاریخچه آن

از گذشته های دور گلیم بافی در زنجان رواج داشته است و روستائیان از طریق بافت گلیم امرار معاش می کردند,
و کسب درآمد داشتند . تقزیبا در همه خانه های روستایی دار برای بافت گلیم وجود دارد که در قدیم از جنس چوب بودند ,
و اینک فلزی شده اند . از طرح های رایج گلیم زنجان می توان هشت توک , سماوری و صندوق را نام برد . در ادامه با این ,
صنایع دستی زیبا و پرکاربرد مردم زنجان بیشتر آشنا می شوید .

گلیم بافی در زنجان

واژه گلیم به طور ساده یک فرش با بافت صاف یا یک نوع قالی بدون کرک یا خواب گره خورده است، نام این فرش ,
در زبانهای مختلف با انواع گوناگون بسیاری استعمال می‌شود. گلیم در افغانستان، کلیم و در اوکراین،
پلاس در قفقاز، لیاط در سوریه و لبنان، چیلیم در رومان و همچنین کلیم در ترکیه و لهستان و مجارستان ,
و صربستان از جمله نامهای متفاوت آن است.

بعلاوه صنعت صاف‌بافی به شکلی در همه جهان از رشته‌های وسیع آمریکا تا اسکاندیناوی و اندونزی یافت می‌شود.
گهگاهی فقط شباهتی در ساخت آنچه تولید می‌شود وجود داد. لیکن دیسیپلینی که ناشی از مواد و تکنیک,
کار است اغلب منجر به شباهتهای بارزی در نقوش و هیئت فرشها می‌گردد.

کارگاههای بافندگی که در سرتاسر آسیا برای بافت گلیم به کار می‌رود، فوق‌العاده ساده هستند و در عین حال ,
هنگامی که با مهارت و استادی دیرین بافندگان توام می‌گردد یک بخش اساسی کار را تشکیل می‌دهد ,
که نتیجه آن فرشهای خوش ترکیبی است که دارای طرحهای دقیق و پیچیده‌ای می‌باشد،

تاریخچه گلیم بافی در زنجان

دو نوع دستگاه بافندگی وجود دارد: نوع زمینی قابل حمل و نقلی، نوع دائم عمودی‌که در شهرها و روستاها ,
مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گلیم بافی در زنجان دارای ریشه‌های عمیق تاریخی است و از گذشته‌ بسیار دور اکثریت روستائیان هنرمند و با ذوق,
زنجانی به تولید انواع آن به جهت مصرف داخلی خود می‌پرداخته‌اند.

انواع گلیم در زنجان

انواع گلیم با نقوش سنتی و هندسی خاص استان زنجان، تولید انواع خورجین، جل اسب، نمکدان،‌قاشق‌دان،
رختخواب پیچ با همان شیوه بافت گلیم از انواع تولیداتی بوده است که در استان زنجان از رواج بسیار خوبی,
برخوردار بوده است.

در زنجان نیز مانند سایر نقاط کشور این بافته‌های داری، بر روی این دارهای بسیار ساده چوبی به صورت عمودی ,
در منازل روستائیان تعبیه می‌شده است که در حال اکثر دارهای چوبی تبدیل به دارهای مقاوم فلزی شده‌اند.

زنجان، تولید انواع خورجین، جل اسب، نمکدان،‌قاشق دان، رختخواب پیچ با همان شیوه بافت گلیم از انواع تولیداتی ,
بوده است که در استان زنجان از رواج بسیار خوبی برخوردار بوده است.

لازم به توضیح است که تولید انواع بافته‌های کوچک به غیر از زیراندازها رواج خود را از دست داده‌اند که طبعاً حمایت،
دستگیری و برنامه‌ریزی لازم را جهت احیا و توسعه این نوع بافته‌های سنتی می‌طلبد.

در حال حاضر تولید انواع گلیم در ابعاد مختلف در روستاهای زنجان متداول می‌باشد که از نقوش رایج در مناطق مختلف ,
می‌توان به نامهای: هشت توک، پقل، سماوری، توسپاق (در زبان ترکی به معنای لاک پشت است)،
صندوق، اشگل(به معنای سه ترنج) یا تک گل(به معنای یک ترنج) و همچنین ترکیبی همگون,
از نقوش حیوانی و گیاهی نام برد.

در منطقه سهرین هم نقشه‌های گلیم به صورت عمله اجرا می‌شود که در حقیقت نوع موج در این گلیم‌ها,
ایجاد می‌شود. گلیم در شهر زنجان از جایگاه ویژه‌ای بخصوص از جنبه تولید، در خانواده‌های روستایی برخوردار است،

آشنایی با نحوه گلیم بافی در زنجان

قیمت ارزان گلیم

گلیم در مقایسه با قالی دارای شیوه بافتی آسانتر است و به همان نسبت قیمت ارزان‌تری دارد. هنری در انحصار ,
روستانشینان و عشایر به حساب می‌آید و برحسب گروههای تولیدکننده یا از روی منطقه تولید و شیوه بافت ,
به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود.

ولی تمام اشکال بافت در اکثر نقاطی که گلیم‌بافی در آنها رایج است، اعمال می‌شود و تفاوت تولیدات مناطق مختلف,
از رویش ریسیدن نخ، استفاده از رنگهای بخصوص یا طرحهای ویژه رنگین «پود» از لابلای نخ‌های ساده تار است ,
که به اشکال مختلف امکان‌پذیر است.

به طور مثال در نوعی از بافت که ظاهراً آن هم از مردم چین اخذ شده از چهار پود و سه تار استفاده به عمل می‌آید,
که دو تار نازک و تار سوم ضخیم‌تر بوده و هر جفت پود برحسب تقاضای طرح در پشت یا روی محصول ,
قرار می‌گیرد. و به نحو ساده‌ای با تار ضخیم درگیر شده و بافت اصلی را تشکیل می‌دهد.

بیشتر بدانید مراحل بافت گلیم

نخستین مرحله بافت گلیم چله کشی است. برای این منظور بعد از انتخاب دار ابتدا دو رشته طناب با فواصل دلخواه,
به موازات زیر دار دستگاه گلیم بافی بسته می شود که در اصطلاح چله کشی با عنوان زه دار مورد استفاده,
قرار می گیرد ,

سپس سر نخ پنبه ای که دارای ظرافت یا ضخامت مورد نظر بوده و قبلاً به صورت گلوله در آمده به منتها الیه سمت راست ,
یا چپ زیر دار گره زده می شود آنگاه گلوله نخ را از پشت اولین زه دار و از جلوی دومین زه دار عبور داده,
و از روی سردار به پشت می برند و از زیر دار خارج می کنند.

بعد از چله کشی نوبت به بستن کوجی می شود که قطعه چوبی استوانه ای شکل به قطر تقریباً چهار سانتی متر,
و طولی معادل عرض گلیم بافی است.

زنجیربافی در بافت گلیم

عمل زنجیر بافی در قبل از بافت گلیم صورت می گیرد و به بافنده امکان می دهد تا عمل بافت با سرعت بیشتری,
انجام گیرد.

بعد از پایان چله کشی لازم است ترتیبی انجام گردد که چله های دوانده شده در جای خود ثابت بمانند؛ زیرا در حین بافت,
به دلیل آنکه برای ایجاد تراکم در بافت و بیشتر فشرده شدن پودها بر قسمت بافته شده ضربه وارد می شود ,
و معمولاً بر اساس طرح، ضربات دفتین فقط بر چند چله وارد می آید و موجب اشکالاتی خواهد شد .

یکی از روش های معمول جهت پیشگیری از بروز این اشکال این است که روی چله ها مقداری چسب ,
مالیده می شود تا چله ها نتوانند حرکت کنند.

نگاه مدیا , اتحادیه قالی تبریز