احکام شرعی درباره کودک نابالغ

آیا کودک نابالغ مشمول احکام شرعی می‌باشد؟ احکام اسلام درباره کودکان نیز صدق می کند و کودکان با توجه به اینکه چقدر توانایی درک پیدا می کنند مشمول برخی از احکام دین می شوند. برخی کودکان زودتر از سن تکلیف شروع به انجام عبادات دینی می

آشنایی با احکام کودک نابالغ

آیا کودک غیر بالغ ممیز، مشمول احکام شرعی می‌باشد؟ ۲. آیا در این‌باره حکم محرمات با واجبات، متفاوت است؟
از جمله شرایط تکلیف، رسیدن به سن بلوغ است و فرد غیر بالغ مکلف به رعایت واجبات و
محرمات نیست، ولی عباداتش صحیح است و در برخی موارد، مانند مسئله ضمان و پایمال کردن حق دیگران، ولیّ او مسئول خواهد بود.

ضمن این‌که برخی مراجع[۱] افراد نابالغ ممیز[۲] را نسبت به احکامی که نیکی یا زشتی
آن‌را درک می‌کند، موظف دانسته‌اند.
همچنین، سرپرستان خانواده‌، مدیران حکومتی و نیز یکایک اعضای جامعه باید ترتیبی
را اتخاذ کرده و روشی را پیش گیرند که افراد نابالغ، مرتکب گناهان کبیره‌ای؛ نظیر قمار، شرب خمر، زنا، لواط و … نشوند.

احکام شرعی درباره کودک نابالغ

ضمائم:

پاسخ دفاتر مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[۳]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
نابالغ تکلیفى ندارد، ولى دیگران نسبت به او در مواردى تکلیف دارند.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):
1. خیر.
2. خیر، تفاوتی ندارند.
3. خیر، تفاوتی نیست.

از جمله شرایط تکلیف، رسیدن به سن بلوغ است

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

بطور کلی از شرایط تکلیف بلوغ است و فرقی بین تکالیف نیست البته بعض احکام وضعیه
بر او مترتب خواهد بود مانند ضمانات، ولی عبادات صبی مشروع است.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

کودک غیر بالغ مشمول به احکام شرعی نیست، ولی احکامی که عقل او قُبح یا حُسن
آن را به خوبی تشخیص می‌دهد مانند قتل نفس، آزار دیگران و نجات جان غریق، باید عمل کند.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

کودک نابالغ ممیز مشمول احکام شرعی[۴] است؛ بدین معنا که اگر مثلاً یک عبادت واجب
یا مستحبی را با رعایت اجزاء و شرایطش انجام دهد، صحیح است یا بسیاری از احکام وضعی
برای او ثابت است مانند این‌که اگر مال دیگری را تلف کند، ضامن است؛ البته در خصوص محرمات
و واجبات الزامی نسبت به انجام یا ترک بر عهدۀ وی نیست. بنابراین بر یک نابالغ لازم نیست
مثلاً نمازهای یومیه را بخواند؛ هرچند اگر بار رعایت اجزا و شرایطش بخواند، صحیح است.

درباره بچه نابالغ بیشتر بدانید

منظور از بچه ممیز که در بعضی از احکام به آن اشاره می شود بچه ای است که به سن
تکلیف نرسیده ولی خوب و بد را تشخیص می دهد و اگر از خوبی یا بدی چیزی از وی سوال
شود میتواند درست جواب دهد و فرق آنها را می داند. البته این ممکن است در افراد مختلف فرق
کند چه بسا پسر ۱۴ ساله ای در محیطی زندگی کند و هنوز ممیز نباشد و لی ولی فردی
در محیطی دیگر با داشتن ۹ سال ممیز یاشد پس ممیز بودن به سن ربط ندارد، بلکه به تشخیص بچه مربوط است.

بنابر این سن تمییز، به تبع اختلاف اشخاص در استعداد و درک و هوش مختلف است و
در هر مورد، بر حسب همان مورد مطرح است. مثلا در مورد رعایت حجاب، بانوان باید
در برابر پسر بچه‌ای که احتمال می‌رود بر اثر نگاه کردن به زن شهوتش بر انگیخته شود، به احتیاط واجب حجاب را رعایت نمایند.

———————————
پی نوشت
[۱]. آیت الله مکارم شیرازی.
[۲]. کسی که خوبی یا بدی کار را درک می‌کند.
[۳]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی و مکارم شیرازی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
[۴]. در این مسأله فرقی بین احکام تکلیفی (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) و احکام وضعی مانند ضمان، صحت، شرطیت و … نیست.

اسلام کوئست ـ تبیان