آشنایی با هنر زری بافی و تاریخچه آن در ایران

طبق شواهد موجود زری بافی از قدیم در ایران رایج بوده است .جالب است بدانید از آنجا که رومیان به پوشیدن,
چنین لباس هایی علاقه داشتند با قیمت بالایی این لباس ها را از ایرانیان می خریدند .برای بافت پارچه های زری,
به ابریشم طبیعی و نخ گلابتون نیاز است تا جلوه زیبایی به کار دهد.در ادامه با این هنر زیبا بیشتر آشنا می شوید.

زری بافی

زری یعنی پارچه‌ی ساخته شده از زر (طلا). پارچه‌ای که پودهای آن از طلا است زری یا زربفت پارچه ای ظریف,
و بسیار گران بهاست که چله یا تار آن از ابریشم خالص است و پودهای آن ابریشم رنگی و یکی از پودها،
نخ گلابتون است که می تواند زرین یا سیمین باشد.

تاریخچه زری بافی

راجع به زری بافی ایران نیز مانند قالی از دوران خیلی قدیم اطلاع زیاد در دست نیست ولی شواهد زیاد ,
موجود است. در مورد تاریخچه زری بافی باید گفت که بافت‌ پارچه‌هایی‌ که‌ درمتن‌ و نقوش‌ آنها،
نخهای‌ گلابتون ‌به‌ کار گرفته‌ شده‌ بنا به‌ روایات‌ تاریخی‌ به‌ دو هزار سال‌ پیش‌ می‌رسد.

تاریخچه زری بافی

هردودت‌ مورخ‌ مشهور یونانی‌ نوشته‌ است‌ : رومیان‌ به‌ خاطر زیبائی‌ و اشتهار زربفت‌های‌ سنتی‌ ایران‌ همه‌ ساله‌,
مبالغ‌ هنگفتی‌ می‌پرداختند. فیلوسترات‌ نیز گفته‌ است‌ : اشکانیان‌، خانه‌ های‌ خود را با پرده‌های‌ ,
زری‌ یراق‌ دار که‌ از پولکهای‌ نقره‌ و نقوش‌ زرین‌ ، تزئین‌ شده‌ بود می‌ آراستند.

بدون شک بافتن پارچه‌های زربفت، مانند قالی و گلیم از زمان هخامنشیان در ایران مرسوم بوده است زیرا ,
در بسیاری از نقوش برجسته تخت جمشید، شوش و حتی پاسارگاد، نقوشی در حاشیه های لباس ,
شاهنشاهان و درباریان به چشم می خورد که حاکی از این است که لباس آنها از پارچه های زربفت بوده،

به علاوه در حاشیه لباده و حاشیه آستین‌ها و یقه لباس، قطعاتی از طلای ناب به شکل شیر، مرغ، ستاره,
با گل پنج‌پر و یا نقوش هندسی مانند مثلث و غیره می‌دوختند و بسیاری از این قطعات طلا، امروزه ,
در موزه ایران باستان و موزه های دیگر دنیا موجود است که متعلق به عهد هخامنشی می‌باشد.

هنر نساجی در کاشان

کاشان شهری است که از قدیم الایام هنر نساجی آن شهره آفاق بوده و زمانی در این شهر بیش از چهل نوع ,
پارچه مختلف بافته می شده است. امروزه از آن همه تنوع فقط می توان چندتایی (و از جمله زری بافی) را,
در کارگاهی به نام مرکز هنرهای سنتی کاشان واقع در خیابان غیاث الدین جمشید و در کنار ,
برج و باروی هزار ساله شهر مشاهده نمود.

مواد اولیه

مواد اولیه پارچه‌های زربفت، از بهترین نوع ابریشم طبیعی ایران انتخاب می‌شود. همچنین یکی از مهم‌ترین مواد اولیه،
گلابتون است. از گلابتون بیشتر دربافت پارچه‌های زربفت استفاده می‌شود.آن چیزی که باعث درخشش ,
و گران‌بهایی ویژه‌ی پارچه‌های زربفت می‌شود، گلابتون است.

گلابتون چیست

گلابتون رشته‌ای سیمی بسیار نازک است که درون آن یک رشته نخ ابریشم قرار دارد و بر روی آن،
لایه‌ای از زر (طلا) کشیده شده است. گابتون دو نوع است:

• گلابتون خارجی

• گلابتون ایرانی

کاربرد هنر زری بافی

گلابتون خارجی از هند می‌آید و بسیار ظریف است. گلابتون ایرانی هم تنها در اصفهان ساخته می‌شود.

کاربرد پارچه‌های زربفت

این‌ پارچه‌ ها، برای‌ تن‌ پوش‌ پادشاهان، وزیران، بزرگان، درباریان‌ به‌ کار می‌رفت‌ . همچنین به عنوان یک هدیه,
ارزشمند در دربار شاهان ایران برای هدیه دادن به شاهان بیگانه به حساب می‌آمد.

نساجان معروف گذشته

بافندگان مشهور گذشته

نساجان‌ و بافندگان‌ مشهور این‌ عهد ،عبارت‌ بودند از:

غیاث، عبدالله بن غیاث، ابن محمد، معزالدین، ابن غیاث، عیسی عباسی، خواجه قیاس الدین علی نقشبند،
حسن بن غیاث، یحیی بن غیاث، معز الدین غیاث، آبان محمد، محمد خان کاشی، علی خان کاشی،
اسماعیل کاشی

مهم‌ترین مراکز بافت

مشهورترین مراکز نساجی در دوره صفویه، شهرهای کاشان، اصفهان، یزد، هرات، تبریز، رشت، مشهد، قم،
ساوه و… بوده است. اما بافندگان شهرهای کاشان، یزد و اصفهان در بافتن پارچه های,
نقش‌دار شهره آفاق بودند.

مراحل بافت

مراحل بافت زری بافی شامل نقشه بندی ، چله کشی ،گذراندن ابریشم از وردها و شانه ها می باشد.

ذستگاه بافت

دستگاه زری بافی نیز معمولا ابزارو آلات چوبی است که به سبک قدیمی و ساده ساخته می شود .
با هر دستگاه به طور معمول دو نفر کار می کنند یک نفربافنده زری و دیگری شاگرد او که,
به گوشواره کش ملقب است.

کار گوشواره کش بالا و پائین بردن تخته هائی است که از قبل نقشه ها روی آن نقشبندی شده است ,
و در قسمت بالای دستگاه نصب است و به این وسیله نقش ها به طرف بافنده هدایت می شود.

در اغلب موارد زمینه یا بوم پارچه زری ازنخ ابریشم است و نخ گلابتون جز نخ‌های پود می باشد.

راسخون , نگارخانه