روشهای موثر در تربیت اخلاقی کودک

تربیت کودک یکی از مهمترین کارهایی است که پدر و مادر باید خیلی برای آن وقت و ارزش بگذارند
زیرا تمام آینده کودک بستگی به تربیت والدین در کودکی دارد بسیاری از عقده ها و بزهکاری و اخلاق های
ناپسند هر فردی نشات گرفته از محیط تربیتی است که در آن رشد کرده است ما در این مطلب از پرشین وی
قصد داریم نکات تربیت اخلاقی کودک را برایتان به اشتراک بگذاریم

تربیت اخلاقی کودک

تغییرات و پیچیدگیهای دنیای امروز، لزوم توجه به اخلاق را پررنگ تر کرده، در حالیکه گاهاً در جوامع مختلف و
گروههای مختلف مردم از سیاستمداران و سردمداران تا عموم مردم، بی اخلاقی ها و بی توجهی به ارزشهای دینی و
اخلاقی مشاهده می شود.دین مبین اسلام، ‌بیش از هر دین و آیین دیگری بر لزوم اخلاق مداری مردم و حکومت تاکید داشته است.
امیر مۆمنان علی (ع) رواج بی اخلاقی هایی نظیر محروم ساختن دیگران ازحق خود،‌ پرداخت رشوه،‌ به باطل کشاندن دیگران
و …
در جامعه را از مهمترین علل سقوط جامعه برشمرده اند.

به همین دلیل، پدران و مادران، ‌مدرسه و اجتماع به طوردائم با موضوع تربیت کودکانی محترم و با اخلاق
مواجه هستند.
در عصری که نظارت بر کودکان کاری بسیار ظریف و زندگی در آن پیچیده است،‌ قضیه پرورش کودکان شریف
بسیار ضروری و اضطراری است.
همچنین، آمار و ارقام حاکی از افزایش بزهکاری و بروز جرائم در سنین پایین است، از طرفی تعصبات فردی و
رفتارهای مغایر اخلاق درجوامع مختلف گسترش یافته که نشاندهنده خلأ جدی در تربیت اخلاقی آحاد جامعه است.

قطعاً بهترین زمان برای شکل گیری ارزشهای اخلاقی در فرد ‌دوران کودکی است، و خانواده ها و معلمان می توانند
با شناسایی تواناییها و محدودیتهای کودکان در سنین مختلف، ‌به بهترین نحو اقدام به رشد ارزشهای اخلاقی در کودکان کنند.
در این مقاله ضمن معرفی ویژگیهای رشد اخلاقی در کودکان،‌ روشهای مۆثر در تربیت اخلاقی آنها ارائه گردیده است.

اخلاق در نتیجه تعامل عواملی مانند نظرهای والدین، روش‌های انضباطی و انتخاب‌ها و اختیارهای خود کودکان شکل می‌گیرد.
کودک از تجربه‌های اولیه خود برای تشخیص درست از غلط استفاده می‌کند،

تربیت اخلاقی کودک

در این نوشتار هفت راهنمای ساده برای پرورش رشد اخلاقی کودکان را بررسی می‌کنیم:

– «تحسین» به جای «پاداش»

معمولا والدین بلافاصله پس از
مشاهده رفتارهای مطلوب و اخلاقی، کودک را تقویت می کنند و به آنها پاداش می دهند.
اما «تحسین کردنِ» رفتارهای مثبتِ اخلاقی کودک بهتر از «پاداش دادن» به کودک برای آن رفتارها است.
پاداش به مرور باعث می‌شود کودک آن رفتار اخلاقی را به خاطر چیز دیگری انجام دهد ولی تحسین آن را
در نظر کودک به خودی خود ارزشمند می‌کند و به فضیلتی خواستنی تبدیل می‌‌‌سازد.

– تحسین «شخصیت» به جای تحسین «رفتار»

معمولا والدین به آثار رفتارهای کودک واکنش نشان می دهند.
اگر چه یکی از بهترین تمرین‌های سازنده اخلاق، اشاره به اثر رفتار کودک بر شخص دیگر است، انجام این کار
باعث افزایش رشد اخلاقی کودک می‌شود، اما روان شناسان معتقدند

تحسین کردنِ « شخصیت » بافضیلتِ کودک کارسازتر از
تحسین کردن خود « رفتار » اخلاقی کودک است (مثلا این‌که به کودک بگوییم «چقدر خوبه که راستگو/اهل کمک کردن/مهربان
هستی » بهتر است از این‌که بگوییم « آفرین که راست گفتی/فلان کمک و لطف را کردی »).

والدین اولین و مهم‌ترین الگو و معلم اخلاق کودکانشان هستند بنابراین مطمئن شوید به همان شیوه‌ که از کودکتان انتظار
دارید، رفتار می‌کنید.
او با مشاهده انتخاب‌ها و واکنش‌ها و شنیدن حرف‌های روزمره شما، معیارهای اخلاقی را می‌آموزد- تحسین «تلاش» به جای تحسین
«استعداد»تحسین کردنِ « تلاش »‌ و کوشش ارادی کودک موثرتر از تحسین کردنِ «استعداد»های او است.

تربیت اخلاقی کودک

– توجه ویژه به هشت‌سالگی

بهترین سن برای تعریف مثبت از شخصیت کودک و بهبود تصویر او از هویت اخلاقی‌اش ۸ سالگی است.
زودتر از آن چندان قدرت فهم شخصیت بافضیلت را ندارد.
دیرتر از آن هم دیگر تصویرش از شخصیت اخلاقی‌اش تا حد زیادی شکل گرفته است.

– ایجاد حس «خطاکاری» به جای «شرم»

در برابر رفتارهای غیراخلاقی کودک بهتر است به جای احساس «شرم» (که
توام با حس حقارت و بی‌ارزشی و انفعال است)، احساس «خطاکاری» را (که همراه با پشیمانی و همدلی و میل
جبران است) در او ایجاد کنیم.

– «تاسف» به جای «خشم»

وقتی در ‍ پاسخ به رفتار غیراخلاقی کودک اظهار « خشم » می‌کنیم در
او حس مخرب « شرم » (که تصویر او از خودش را منفی می‌کند) ایجاد می‌شود.
ولی وقتی اظهار « تاسف » می‌کنیم در او حس سازنده‌ی « خطاکاری » (که میل اصلاح رفتار ایجاد می‌کند)
تقویت می‌شود.
« اظهار تاسف » و تاکید بر این‌که از شخصیت اخلاقیِ کودک انتظار بیشتری دارید بهتر از نشان دادن «
عصبانیت » است.

آشنایی با نکات تربیت اخلاقی کودک

– «موعظه‌ی عملیِ صِرف» بهتر از «موعظه‌ عملی و زبانی»

اگر الگوی اخلاقیِ عملیِ خوبی برای کودک باشیم و
او را موعظه‌ی زبانی‌ نکنیم موثرتر از این است که همانقدر الگوی اخلاقی خوبی باشیم ولی موعظه زبانی هم بکنیم.
به تعبیر ساده‌تر موعظه‌ی عملی بدون موعظه‌ی زبانی کارسازتر از موعظه‌ی همزمانِ عملی و زبانی است.

تلاش کنید الگویی نمونه یا یک مثال اخلاقی قوی باشید تربیت اخلاقی کودک.
والدین اولین و مهم‌ترین الگو و معلم اخلاق کودکانشان هستند بنابراین مطمئن شوید به همان شیوه‌ که از کودکتان انتظار
دارید، رفتار می‌کنید.
او با مشاهده انتخاب‌ها و واکنش‌ها و شنیدن حرف‌های روزمره شما، معیارهای اخلاقی را می‌آموزد.
رفتارهای پدر و مادر در زندگی روزمره درس‌های اخلاقی مهمی به کمک می‌دهد.

شما خودتان با خویشاوندان، دوستان، همسایگان و بیگانگان چگونه رفتار می‌کنید؟

چه فیلم‌هایی تماشا و کدام کتاب‌ها و برنامه‌های تلویزیونی
را انتخاب می‌کنید؟ با تضادهای اخلاقی روزانه چه برخوردی دارید؟ مثلا در مورد تقلب فرزندتان، دروغ دوستش و مزاحمت همسایه
چه واکنشی نشان می‌دهید؟ به رفتارهایی توجه کنید که می‌خواهید فرزندانتان در مورد آنها از شما سرمشق بگیرند.
یکی از بهترین سوال‌هایی که در پایان هر روز می‌توانید از خودتان بپرسید، این است: «اگر من تنها سرمشق فرزندم
برای تشخیص درست از نادرست باشم، او امروز چه چیزهایی یاد گرفته است؟»

بیشتر بدانید از تربیت هوش اخلاقی کودکان

۱. به کودکان توجه کنید

توجه کردن اولین قانون تربیت اخلاقی کودکان است. بنیاد تربیت اخلاقی کودکان،
رابطه بین فرزند و والدین است. همه دستورالعمل‌ها و مداخلات در تربیت اخلاقی
کودکان باید در قالب یک ارتباط گرم، امن و غیرمشروط با کودک صورت پذیرد.

زمانی که نیازهای اساسی کودک مانند احساس دلبستگی ایمن، همدلی، امنیت،
احترام و پاسخگو بودن توسط مراقبین اصلی برآورده شود، کودک از دل‌مشغولی
به آنها رها شده و می‌تواند به کمک دیگران بپردازد.

کودکانی که می‌دانند دوست داشته می‌شوند، احساس ایمنی بیشتر کرده
و کمتر دفاعی عمل می‌کنند. بنابراین آنها با شجاعت بیشتری به دیگران، از
جمله افرادی که با آنها تفاوت دارند، نزدیک می‌شوند. کودکانی که دلبستگی
ایمن به والدین خود دارند، نه تنها پاسخگوتر به دیگران هستند؛ بلکه همچنین
احتمال بیشتری دارد که خوداظهارگر و مستقل بوده و خود را از لحاظ اجتماعی
توانمند و از لحاظ روانشناختی به‌نسبت سالم بدانند تربیت اخلاقی کودک.

۲.   به آنها نشان دهید یک فرد اخلاقی چگونه زندگی می‌کند

حتی پیش از آنکه کودکان توان راه رفتن پیدا کنند، ارزش‌های شما را جذب می‌کنند.
آنها از شما یاد می‌گیرند که چگونه یک انسان باشند. اگر آنها ببینند که شما
هیچ توجهی به افرادی که در اطرافتان مشکل دارند نمی‌کنید، آنها یاد می‌گیرند
که درد و رنج دیگران هیچ ارتباطی به آنها ندارد. اما اگر آنها ببینند که شما
نگران دیگران هستید، حتی افراد غریبه، این به آنها یک درس اخلاقی بزرگ می‌دهد.

نحوه تربیت اخلاقی کودک

مطالعات نشان می‌دهند حتی اگر سال‌ها پیش کودکان دیده باشند که
دیگران به موسسات خیریه کمک می‌کنند، احتمال بیشتری دارد آنها نیز کمک کنند.

تأثیر بر روی رفتار و باورهای کودک به‌ویژه زمانی بیشتر می‌شود که آن فرد دیگر
از نظر کودک، فردی صمیمی و حمایتگر باشد. به‌همین ترتیب، والدینی که می‌خواهند
اهمیت صداقت را آموزش دهند بهیچوجه به کودکان خود دروغ نمی‌گویند،

حتی اگر گفتن آنکه شیرینی تمام شده است بسیار راحت‌تر باشد تا
آنکه چرا آنها نمی‌توانند یک شیرینی دیگر بخورند.

به آنها نشان دهید که تصمیم‌گیری‌های اخلاقی همیشه آسان نیست.
اجازه بدهید کودکان پشت صحنه نحوه تصمیم‌گیری و احساسات‌تان را
درباره یک دو راهی اخلاقی مشاهده کنند. آنها در فرایند تلاش شما
برای اخلاقی زندگی کردن، چیزهای زیادی فرا می‌گیرند و نکته مهمتر
آنکه درک می‌کنند که اخلاقیات یک تصمیم‌گیری از پیش تعیین شده و شسته و رفته نیست.

برای مثال، زمانی که فرزندتان از دوست خود بدگویی می‌کند و از شما می‌خواهد
به حرف‌های او گوش کرده و با او همدلی کنید، شما می‌گویید غیبت کردن را
دوست ندارید ولی در عین حال نمی‌توانید به احساسات او نیز بی‌توجه
باشید و این موضوع شما را در یک دوراهی اخلاقی قرار داده است و
با صداقت و صراحت به او می‌گویید نمی‌دانید واقعاً در اینباره بهتر است چه کار کنید.

تبیان / sanaie