امام باقر(علیه السلام) چه دستوراتی درمورد تزکیه نفس به شیعیان دادند؟

یک عده ای هستند میخواهند برای افزایش معنوی خود نفس خود را رشد دهند. تا به مقامات بالای معنوی دست پیدا کنند .از موارد نرسیدن به رشد معنوی غفلت است .از این رو امام محمد باقر امام پنجم ماشعیان در مورد این موضوع مهم دستوراتی را بیان کرده اند که ا انها را در معرض ظهور قرار داده ایم . برای تزکیه نفس و آثار آن مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

تزکیه نفس و آثار آن

توصیه های اخلاقی و دستورالعمل برای تزکیه نفس امام باقر(علیه السلام) به شیعیانکتاب‌هاى بسیاری سرشار از سخنان تابناک ‏حضرت باقر علیه السلام است.زیرا او شکافنده دانش، در خاندان رسالت بود.ولى مدر اینجا تنها به ذکر پرتوهایى از این انوار تابناک بسنده مى‏کنیم باشد که خداوند دل‌هاى ما رابدانها روشنایى بخشد و حقیقت جان‌هایمان را به ما نشان دهد و ما را به ‏راه راست و استوارخود، رهنمون شود.اینک با هم اندرزهاى حکیمانه امام باقر علیه السلام به یکى از اصحابش به‏ نام «جابر بن یزیدجعفى» را از نظر مى‏گذرانیم که در واقع توصیه های امام به همه شیعیان می باشد.

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى که اگر تمام ‏همشهریانت گرد آیند ویک زبان گویند که تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکى هستى  موجبات شادى تو فراهم نشود.

رذایل‌ اخلاقی‌ و آراستگی

تهذیب و خود سازی

تو را به پنج چیز سفارش مى‏کنم

– اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم‏ مکن،

-اگر به تو خیانت شود تو خیانت مکن،

– اگر به تو دروغ گویند تو دروغ ‏مگو،

– اگر تورا ستودند شاد مشو،

– اگر نکوهشت کردند بى‌تابى مکن و در باره ‏آنچه در خصوص تو مى‏گویند

بیندیش اگرآنچه درباره‏ات مى‏گویند در خودت‏ دیدى بدان که سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى که براى کار درستى خشم کردى مصیبتى بزرگتر است برایت از این که بیم دارى از چشم مردم بیفتى و اگر برخلاف واقع گفته‏اند این خود ثوابى است که بى‏رنج‏ آن را به دست آورده‏اى.واى بر تو به راستى تو یکى
از دزدان گناهان هستى هر آنگاه که بر تو شهوتى ‏یا ارتکاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوىآن روى و به جهل خویش در انجام آن بکوشى گویى که در برابر چشم خدا نیستى و یا خداونددر کمین تو ننشسته است.

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى که اگر تمام همشهریانت گرد آیند و یک زبان گویند که تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویندتو مرد نیکى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود.امّا همواره خودت را به قرآن عرضه کن که اگر به راهقرآن مى‏روى و آنچه را که او نخواسته تو نیز نمى‏خواهى و آنچه را که خواسته، مى‏خواهى و از آنچه برحذر داشته مى‏ترسى پس استوار باش و مژده‏ات باد که هر چه درباره تو گویند، تو را زیان نرساند واگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مى‏بالى؟!

آثار تزکیه نفس

مراحل تزکیه نفس

به راستى مؤمن ‏سرسختانه مشغول جهاد با نفس است تا برهوا و هوس نفس خویش غلبه‏ کند.یک بار نفس را از کژى به راستى آرد و با خواهش او براىخدا مخالف ‏شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایشدست گیرد و از جا بلند کند و از لغزشش بگذرد و متذکر شود و از خداى ‏بترسد توبه کند
و معرفت و بنیائى‏اش افزون شود چرا که ترسش از او بیشتر شده است و خداوند در این باره مى‏فرماید:«إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ

(۱) ؛ به راستى چون ایمان آورندگان را ازشیطان وسوسه‏هایى به دل رسد، هماندم خدا را به یاد آرند و بى‌درنگ بصیرت یابند.»«اى جابر روزىِ اندک را ازسوى خدا براى خویشتن بسیار بدان که از عهده ‏شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خوداندک انگار تا بدین‏ وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزاوار گذشت گردانى.شرّ موجود را از خود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به ‏کار بند و تزکیه نفس و آثار آن  در عمل خالصاز غفلت بزرگ به نیک بیدارى و هشیار بودن کناره‏گیر و نیک بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل کن و از آرایش‌هاى ‏نهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده‌روی‌هاى هوا به رهنمایى ‏عقل محدود کنو هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمال ‏خالصانه‏ات را براى روز قیامت ذخیره نگهدار وبا انتخاب قناعت از زیاد حرص ورزیدن خوددارى نما.

و با کوتاه کردن آرزو، شیرینى زهد را به سوى‏ خدا جلب کن و طناب‌هاى آز را به سردى یأسو ناامیدى ببر.و تزکیه نفس و آثار آن  با خودشناسى ‏راه خودبینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس وبا فزون یاد کردن خداوند در خلوت‌ها به رقّت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانى کنو با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ کن.

آثار تزکیه

مبادا به ‏امیدوارى دروغین دل خوش کنى که این تو را در هراسى راست خواهد انداخت.امام باقر علیه السلام فرمود: “سخن پاک را از هر کس که مى‏گوید، فراگیریداگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏کند، زیرا خداوند مى‏فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللهُ ؛ بندگانىکه سخنان را مى‏شنوند و از بهترین آن پیروى مى‏کنند.

آنانند کسانى که خدا هدایتشان کرده است.»و مبادا در کارها امروزو فردا کنى که‏ این دریایى ‏است که نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.و مبادا غفلت کنى که این مایه سنگدلى و از آنچه در آن عذر و بهانه‏اى برایت نباشد بپرهیز که پشیمان‌ها به دین پناه مى‏آورند و بهپشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته‏ات باز گرد و با دعاى ‏خالصانه و راز و نیازهاى شبانه ازرحمت و گذشت الهى برخوردار شو، و با بسیارى شکر، نعمت‌هاى بیشترى به سوى خود جلب کن، و با کشتنآز و طمع‏ در پى بقاى عزت و سرفرازى باش و این آز را با عزّت ناامیدى از میان برو این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و کوتاه کردن آرزو را از دنیا توشه بردار.و

از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به ‏چیزى که بدان اطمینان ندارى، اعتماد کنى.بدانکه هیچ دانشى چون ‏سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى ‏همچون مخالفت باهوا نیست و تزکیه نفس و آثار آن هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست.هیچ ‏ثروتى همانند بى‌نیازى دل و هیچ شناختى همچون خودشناسى نیست وهیچ‏ نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى ‏همسنگ بلند همتى نیست وهیچ زهدى همگون با کوته آرزویى نیست و هیچ ‏عدالتى همانند انصاف و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا وهوس و هیچ اطاعتى به مانند انجام فرایض نیست و هیچ مصیبتى همچون بى‏خردى و هیچ گناهى همانند کوچک شمردن.

تبیان