معرفی کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی
کتاب مفاتیح الجنان یکی از مهم ترین کتاب های ما شیعیان است که معمولادر هر خانه ای پیدا می شود این کتاب ارشمند تقریبا تمام دعاها و اعمال مستحبی سال را شامل می شود. درباره کتاب مفاتیح الجنان در پرشین وی بخوانید.
مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی
مفاتیح الجنان مملو از ادعیه و زیاراتی است که اعمال ایام سال را بسته به نوع ماه و رخدادها شرح میدهد.
مفاتیح الجنان مملو از ادعیه و زیاراتی است که اعمال ایام سال را بسته به نوع ماه و رخدادها شرح میدهد.
در همین راستا امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا در حد توان به بررسی کتاب مفاتیح الجنان بپردازد. پس با ما همراه باشید.
کتاب مفاتیح الجنان
مَفاتیحُ الجِنان (به معنای کلیدهای بهشتها) نام رایجترین کتاب دعا در بین شیعیان، تألیف شیخ عباس قمی
(۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) است. این کتاب مجموعهای از دعاها، مناجاتها، زیارات، اعمال مخصوص ایام سال و ماه
و آداب و رسوم دینی است که از پیامبر اسلام و ائمه شیعیان و علما نقل شده است.
مؤلف مفاتیح بخش زیادی از این کتاب را از کتابهای پیشین مانند اقبال سید بن طاووس و مصباح
کفعمی و زاد المعاد علامه مجلسی گرفته است. متن دعاها و زیارتها به عربی نوشته شده
و مؤلف در آغاز بعضی دعاها توضیحات فارسی آورده است.
مفاتیح در سال ۱۳۴۴ ق در مشهد منتشر و در مدت کوتاهی همهگیر شد. این کتاب در خانهها
و اماکن متبرکه شیعیان ایران یافت میشود و غالباً تنها منبع مورد مراجعه بسیاری از شیعیان
جهان برای اعمال مستحبی و در مناسبتهای مذهبی است.
مشهورترین ترجمه آن به فارسی از مهدی الهی قمشهای است. محدث قمی، کتاب الباقیات
الصالحات را نیز با همان مضمون ادعیه، زیارات و نمازها به مفاتیح افزوده که در بیشتر نسخهها
در حاشیه مفاتیح درج شده است.
دو کتاب مفاتیح نوین و منهاج الحیاه با هدف مستندسازی و کتاب مفاتیح الحیات با انگیزه
تکمیل مفاتیح الجنان منتشر شده است. خلاصههای متعددی از مفاتیح با نامهای گوناگون منتشر شده است.
مؤلف مفاتیح الجنان
عباس بن محمد رضا قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی
از علمای شیعه در زمینه حدیث، تاریخ و خطابه است. وی صاحب تألیفات بسیاری در
حوزههای مختلف است که معروفترین آنها مفاتیح الجنان، سفینه البحار و منتهی الآمال است.
محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم امام علی (ع) دفن گردید.
پسر محدث قمی نقل کرده است که پدرش تمام کتاب را با وضو نگاشته است.
انگیزه نگارش مفاتیح الجنان
شیخ عباس قمی خود میگوید مفاتیح را به انگیزه اصلاح کتاب مِفتاح الجنان نوشته است که
در آن زمان رایج و دعاهای بدون سندی در آن بوده است: «برادران دینی از من خواستهاند
که دعاهای سنددار کتاب مفتاح الجنان را جدا نموده به همراه سایر دعاهای معتبر بنویسم».
با این همه شیخ عباس قمی دعاها را به همراه سند نیاورده است، بلکه فقط بیان کرده دعا را از کدام
منبع نقل میکند. همچنین برخی از دعاهای نقلشده در کتاب مفاتیح از معصومان نرسیده است
و نوشته برخی از علماست، مانند دعای عدیله.
ساختار مفاتیح الجنان
معمولاً در ابتدای مفاتیح الجنان، چند سوره بلند و کوچک قرآن چاپ میشود.
مطالب مفاتیح الجنان در چند باب دستهبندی شده است:
باب اول: ادعیه
شامل تعقیبات نمازها، اعمال شب و روز و ایام هفته، نمازهای معروف مثل نماز حضرت رسول (ص)،
نماز امیرالمؤمنین (ع)، نماز حضرت فاطمه (س)، نماز جعفر طیار، زیارت ائمه در روزهای هفته، برخی
از دعاها و مناجاتها چنین هستند: (مناجات خمس عشر از امام سجاد)، مناجات امام علی
در مسجد کوفه، دعای سمات، کمیل، جوشن صغیر و جوشن کبیر، دعای مکارم الاخلاق و غیره.
باب دوم: اعمال سالیانه
این باب برای بیان اعمال مستحبی در طول سال قمری تنظیم شده است. مطالب این قسمت
از ماه رجب شروع شده و با اعمال ماه جمادی الثانی و سپس اعمال نوروز و ماههای رومی
تمام میشود. مناجات شعبانیه، در اعمال ماه شعبان، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای افتتاح
و دعای سحر معروف، اعمال شبهای قدر در اعمال ماه رمضان، دعای امام حسین در روز عرفه
در اعمال ماه ذی الحجه جزو معروفترین و مشهورترین مطالب این بخش از مفاتیح به شمار میروند.
باب سوم: بخش زیارات
در این باب ابتدا مطالبی درباره آداب سفر و زیارت و نیز اذن دخول حرمها ذکر شده است.
نخستین زیارت، زیارت رسول خدا (ص) است که بعد از آن، زیارت حضرت فاطمه (س) و
سپس زیارت ائمه بقیع آمده است. علاوه بر زیارت دوازده امام، این بخش شامل زیارت امامزادگان
و بعضی از بزرگان و علمای شیعه نیز میشود، زیارتهایی مثل زیارت حضرت حمزه، مسلم بن عقیل،
فاطمه بنت اسد، شهدای جنگ احد، سلمان فارسی و غیره. اعمال برخی از مساجد معروف
مثل مسجد کوفه، مسجد صعصعه نیز در این بخش گنجانده شده است.
محتوای مفاتیح الجنان در یک نگاه
در این کتاب قبل از هر چیز چند سوره از قرآن کریم آمده که در بعضی از دعاها خواندن آنها توصیه شده است.
بعد از آن میتوان محتوای مفاتیح الجنان را به صورت زیر دستهبندی کرد:
آداب، مقدمات، تعقیبات نماز و خواص نماز و سورهها
اعمال روز و شب و ایام هفته
مناجات (شامل مناجات خمسه عشر و امام علی (ع))
دعاهای معروف از جمله دعای سمات، دعای کمیل، دعای جوشن کبیر و…
درباره نویسنده کتاب مفاتیح الجنان بیشتر بدانید
نویسنده این کتاب ارزشمند شیخ عباس قمی فرزند محمدرضاست. شیخ عباس بین سالهای
۱۲۹۴ تا ۱۳۵۹ هجری قمری میزیسته است. به او لقب محدث قمی را هم دادهاند. او کتابهای دیگری
هم منتشر کرده است که سفینه البحار و منتهی الامال از آن جمله هستند. شیخ عباس قمی کتاب
الباقیات الصالحات را با همان مضمون دعاها، زیارتها و نمازها به مفاتیح الجنان اضافه کرده است
که در بیشتر نسخهها در حاشیه این کتاب دیده میشود. با توجه به نقلقول زیر از شیخ عباس قمی
به نظر میرسد که او کتاب مفاتیح الجنان را دیده و به منظور تکمیل آن دست به کار شده است:
«…بعضی از اخوان مؤمنین از این داعی درخواست نمودند که کتاب مفتاح الجنان را که متداول
شده بین مردم، مطالعه نمایم و آنچه از ادعیه آن کتاب سند دارد ذکر نمایم و آنچه را که سندش
به نظرم نرسیده، ذکر ننمایم و اضافه کنم بر آن بعض ادعیه و زیارات معتبره که در آن کتاب ذکر
نشده. پس احقر خواهش ایشان را اجابت نموده و این کتاب را به همان ترتیب جمع آورده و نامیدم آن را به مفاتیح الجنان و…»
باشگاه خبرنگاران جوان _ ویکی شیعه