آشنایی با بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم شما را با یک از معروف ترین و مهمترین
آثار تاریخی ایران و استان اردبیل آشنا کنیم. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از شاهکارهای تاریخی است که در
نوع خود بسیار کم نظیر است در ادامه مطلب همراه ما باشید
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی از مهمترین آثار تاریخی شهر اردبیل و از بناهای کمنظیر تاریخی ایران است که از
لحاظ معماری و کاشیکاری از شاهکارهای سده هشتم هجری قمری و سالهای پس از آن است.
این بنا پس از وفات شیخ به سال ۷۳۵ هجری قمری، به وسیله فرزند وی؛ صدرالدین موسی پایهگذاری شد و
شاه عباس بناهای مهمی به این مجموعه افزود و اصلاحاتی در آن انجام داد.
اهمیت این اثر تاریخی بهطور کلی در رابطهای که با سلسله خاندان صفوی دارد جلوهگر میشود.
اسلاف شاهان صفوی و همچنین شاه اسماعیل اول؛ بنیانگذار این سلسله، در این مجموعه تاریخی به خاک سپرده شدهاند.
روی مقبره شاه اسماعیل گنبدی ساخته شده و بالای این گنبد پنج شمشیر نصب شده است که نشانه اسلحه خانوادههایی
بوده که به شاه اسماعیل در رسیدن به سلطنت کمک کردند.
در این بقعه، مقابر دیگری از سایر شاهان و شاهزادگان و بزرگان خاندان صفوی و امرای آن دوره باقی مانده
است، از جمله قبر منسوب به مادر شاه اسماعیل.
مجموعه کنونی که به نام بقعه شیخ صفی نامیده میشود شامل بیرون بقعه (عالی قاپو)، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره
شیخ صفیالدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چینی خانه (که دارای گچبریهای زیبا و چندین درِ چوبی و نقرهای نفیس
است)، مسجد جنتسرا، خانقاه، چراغ خانه، چله خانه، شهیدگاه و متعلقات دیگری است.
ساختمان سردرِ اصلی بقعه و محوطه سه گنبد که مزین به کاشی معرق و کتیبههایی به خط رقاع و کوفی
است، عظمت و جلوه خاصی به این مکان داده است.
آشنایی با بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
مقبره شیخ صفیالدین برجی استوانهای شکل است که گنبدی کوتاهی در بالای آن قرار دارد.
در زیر گنبد صندوق منبتی وجود دارد که از جمله آثار نفیس بقعه محسوب میشود و در حاشیه آن کتیبهای
به خط رقاع حک شده است.
گنبد مقبره شاه اسماعیل کوتاهتر از گنبد مقبره شیخ صفی است و قسمت خارجی آن با کاشیهای خوشرنگ و کتیبهای
به خط کوفی تزئین شده است.
در زیر گنبد صندوق نفیس گرانبهایی بر روی قبر قرار دارد.
صندوقهای مزارهای دیگر موجود در این بنا از لحاظ ظرافت و کندهکاری بسیار جالباند.
بقعه شیخ صفی
حاوی دهها اثر بدیع در مضامین مختلف رشتههای هنری از جمله عالیترین نوع کاشیکاری معرق و مقرنس
و گچبری کتیبههای زیبا و نفیس به خط خطاطان بزرگ دوره صفوی و منبتهای ارزنده، نقرهکاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی
و سنگبری است و از سبک معماری مناسبی برخوردار است که تجمیع این همه فضایل هنری در یک مجموعه، از
موارد نادر در مجموعههای تاریخی کشور به شمار میرود.
این مجموعه ارزشمند در تاریخ ۵ تیر ماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان یازدهمین اثر ارزشمند تاریخی ایران از سوی
یونسکو به ثبت جهانی رسید.
یکی از آثار این مجموعه فرش بسیار معروفی به نام قالی اردبیل است که یکی از مشهورترین قالیهای جهان
است و در گذشته در آرامگاه وی بوده اما هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت کشور انگلستان نگهداری میشود.
بیشتر بدانید از آشنایی با روزگارانی که شیخ صفی الدین اردبیلی
در خدمت شیخ زاهد گیلانی به صفای باطن میپرداخت و خود را به ملکات عالیه انسانی مجهز مینمود،
کمتر فرد یا افرادی متصور بودند که این عارف از دنیا گذشته و سرگشته راه حق به جانشینی
پدر همسر خویش انتخاب و مسند ارشاد را د ر اردبیل بگستراند و بنیانگزار معنوی حکومت صفویان باشد.
(۱) و اخلاف وی از گوشههای انعزال تعبد و طریقت به دنیای پرغوغای حکومت قدم بردارند
.و آنسان که مریدانی جان باخته و مصفا تربیت کنند که از جان و دل در خدمت این
خاندان باشند.خصوصا مریدانی که بعدها قزلباش لقب گرفتند همراه با مردمان ولایت شیروان و اناطولی و قفقاز و شماخی.
بنابر آنچه که مؤلف کتاب صفوه الصفا و دیگر مورخان آن دوره نوشتهاند-هر چند بیمبالغت
و گزافه نیست-مریدانی مخلص که گروه گروه برای دیدار پیر طریقت به اردبیل سرازیر
میشدند و، اکنون هم آرامگاه شیخ صفی و بعضی از افراد خاندان وی در اردبیل در باغی مصفا و منزه محل دیدار مشتاق و دوستداران مراکز تاریخی است.
مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی
در اینجا تذکر این نکته مناسب است که نام اصلی شیخ صفی را سید اسحاق ذکر کردهاند
و این لقبی بود که شیخ زاهد گیلانی به وی داد. (۲)
نکتهای را که نمیتوان مکتوم داشت اینکه تصوفی که شیخ صفی الدین اردبیلی مبلغ آن بود
جدا از اعتقادات مردم آن دوره نبود، زیرا:اولا، وی تمامی مبادی و مبانی شریعت را اجرا میکرد
و در این امر حساسیت داشت.و دیگر اینکه خود را از خلایق، خصوصا مردم محروم و فقیر جدا نمیدانست.
در دورهای که هنوز غائله پرهائله کشتار مغولان پایان نیافته و دژخیم دیگری به نام تیمور *
بعنوان کشور گشایی حتی دست از سر رقیب مسلمان هم نژاد خویش-ییلدرم بایزید عثمانی
-برنمیدارد و مضافا مأمورین دیوانی و عمال مالیات از هیچگونه ظلم و ستمی به مردم کوتاهی
ندارند، در چنین برههای از تاریخ، پیری روشن ضمیر، درگاه خویش را بر روی عموم مردم
باز نموده و به مساکین و اهل نیاز مساعدت کرده و حوایج نیازمندان را مطمح نظر خویش قرار داده است.
بدین سان مردمداری، کرامات و نفوذ معنوی شیخ از آذربایجان و ولایت شروان فرا رفت
و حکام آناطولی غیابا دست ارادت به وی دادند و خواجه رشید الدین فضل اللّه در فرمانی شمعدان و قندیل به درگاه وی گسیل میدارد.
سیری در ایران / ensani