دلایل خارش بدن چیست ؟
همان طور که می دانید پوست لایه حفاظتی بدن می باشد و نیاز به مراقبت دارد . گاهی اوقات خارش بدن که ناشی از مشکلی در پوست است برای برخی افراد به وجود می آید . از دلایل خارش می توان عوامل فیزیکی , عوامل شیمیایی و عوامل مکانیکی را نام برد . با پرشین وی همراه باشید تا بیشتر با این موضوع آشنا شوید.
آشنایی با دلایل خارش بدن
آشنایی با پوست
پوست بزرگترین عضو بدن و یکی از بهترین شاخصهای سلامت عمومی است. ۸ درصد تمام مراجعات سرپایی بالغین مربوط به مشکلات پوستی است.
پوست دارای وظایف ذیل میباشد.
۱٫ حفظ بدن در برابر محیط خارجی ۲٫ با ایجاد یک سطح نسبتاً غیرقابل نفوذ مانع از دست رفتن آب
بدن میشود ۳٫ مانند عایقی مانع از دست دادن حرارت بدن میشود ۴٫ تولید ویتامین D میکند ۵٫ نقش حفاظتی
در برابر تهاجم میکرو ارگانیسمها دارد ۶٫ درجه حرارت بدن را به وسیله عرق کردن تنظیم میکند.
ساختمان پوست:
پوست از دو لایه تشکیل شده است.
اپیدرم و درم.
زیرا این دو لایه با بافت زیر جلدی که به آن نسج چربی میگویند قرار دارد.
اپیدرم یعنی خارجیترین لایه، مستقیماًدر تماس با محیط است و از طبقات ترتیب یافته سلولی به نام کراتینوسیت تشکیل یافته
است.
عمل اصلی این سلولها سنتز کراتین است که یک پروتئین رشتهای بوده و عمل حفاظتی دارد.
درم لایه داخلی است و تشکیل دهنده اصلی آن پروتئین ساختمانی رشتهای یا کلاژن میباشد.
درم در روی نسج چربی که اساساً از سلولهای چربی تشکیل شده قرار گرفته است.
پوست تمامی نواحی بدن از این دو لایه تشکیل شده، اگر چه اختلافاتی از نظر ضخامت این لایهها در نواحی
مختلف وجود دارد.
مثلاً اپیدرم در کف دست و پا از همه جا ضخیمتر بوده و تقریباً حدود ۵/۱ میلیمتر قطر دارد و
در پلکها بسیار نازک بوده و کمتر از ۱/۰ میلیمتر قطر دارد.
درم در پشت تنه از همه جا ضخیمتر بوده و قطر آن ۳۰ تا ۴۰ برابر اپیدرم پوشاننده آن است.
میزان نسج چربی در ناحیه شکم و باسن در مقایسه با میزان آن در بینی و جناغ سینه (که در
این نواحی میزان آن کم است) زیاد میباشد. در این قسمت یکی از شایعترین شکایات بیماران پوستی را مورد
بررسی قرار میدهیم.
لازم به ذکر است مطالب به صورت کلی بیان میشود و در مورد هر بیمار نظر پزشک وی محترم است
و تشخیص درمان بر عهده پزشک میباشد.
خارش بدن ( تن ) :
خارش یک شکایت ذهنی است و به صورت احساسی ناخوشایند
که باعث تمایل به خاراندن میشود، تعریف میگردد و شایعترین شکایت بیماران پوستی میباشد.
خارش از طریق گیرندههایی که به صورت پایانههای آزاد عصبی در نزدیکی محل اتصال درم به اپیدرم در پوست، مخاط،
دستگاه تنفسی فوقانی و حتی قرنیه وجود دارند، دریافت میگردد.
فیبرهای منتقل کننده خارش از فیبرهای منتقل کننده حس درد، مجزا و با هدایت سریع میباشند.
احساس خارش از طریق راههای عصبی به قشر مغز مخابره میگردد.
محرکهای مولد خارش بدن :
۱٫ محرکهای فیزیکی: شامل انرژی خورشیدی، گرما، رطوبت (کم یا زیاد)، تحریک الکتریکی عصبی یا عضلانی.
۲٫ محرکهای مکانیکی: مثل لمس، فشار، مکش، مواد بخصوص مثل مو، فایبرگلاس، پشم و حشرات که اینها باعث خارش فوری
میشود و بیشتر از زمانی که تحریک وجود دارد باقی نمیماند.
اما در پوستهای خشک و در افراد حساس باعث ایجاد احساس خارش پایدارتری میگردد.
۳٫ محرکهای شیمیایی شامل:
الف) مواد محرک (اسیدها، قلیاها، دترجنتها حتی آب و هوا): بیماران مبتلا به خارش مثلاً در
اثر خشکی پوست، غالباً در اثر تماس پوستشان با هوا، هنگام درآوردن لباسها دچار خارش شدید میشوند.
ب) آلرژنهای تماسی (مثل نیکل)
ج) واسطههای شیمیایی: هیستامین، سروتونین، مرفین و …
به طور کلی بیماری که با خارش مراجعه میکند علت آن میتواند چند چیز باشد:
۱٫ بیماریهای پوستی : که
ابتدا بایستی به دنبال آنها بگردیم مثلاً اگزما، گزش حشرات، لیکن پلان و …
۲٫ بیماریهای منتشره بدن: در این
بیماریهای سیستمیک، خارش شایع است و حتی در مواردی بیمار با این علت مراجعه میکند که در ادامه به شرح
کامل این قبیل بیماریها میپردازیم.
۳٫ خارش زمستانی و خارش افراد مسن: خارش زمستانی در فصل زمستان و در هر سنی ایجاد میشود
و علت آن خشکی بیش از حد پوست به علت گرم کردن بیش از حد محیط و استفاده از شویندههای
قوی (دترجنتها) است.علامت آن خشکی پوست و شطرنجی شدن حتی حالتی شبیه فلس ماهی شدن پوست، خصوصاً در ساق پا
و بازو میباشد.
درمان این حالت تنها با استفاده از صابون گلیسیرینه و نرمکننده پوست و افزایش رطوبت محیط میباشد و احتیاجی به
استفاده از آنتیهیستامین یا کورتون نیست.
خارش افراد مسن که تقریباً همانند خارش زمستانی است، در افراد با سن بالا دیده میشود، به طوری که ۵۰
درصد افراد بالای ۷۵ سال دچار آن هستند، اما محدودیت فصلی نداشته و در تمام سال دیده میشود(dot)
دلایل خارش عمومی بدن
۱٫ نارسایی مزمن کلیه: شایعترین علت سیستمیک خارش، نارسایی مزمن کلیه است.
اکثر مبتلایان به این نارسایی و ۸۰ درصد بیماران دیالیزی دچار خارشند.
عوامل مختلفی در مورد علت آن بیان شده است.
از جمله افزایش هیستامین و درمان انتخابی آن استفاده از اشعه ماوراء بنفش B میباشد.
۲٫ کلستاز: خارش شکایت شایعی در بیماریهای انسداد صفراوی کبد خصوصاً یرقانهای صفراوی است.
علل مختلفی در مورد علت خارش در این بیماران ذکر شده از جمله رسوب املاح صفراوی خاص با غلظت معین
در پوست.
درمانهای متعددی پیشنهاد شده اما درمان انتخابی این نوع خارش، کلیسترامین میباشد.
۳٫ فقر آهن: یکی از علل خارش فقر آهن است.
به نظر میرسد گرچه مبتلایان به کمبود آهن از خارش شکایت دارند اما خارش آنها تنها به دلیل کمبود آهن
نمیباشد و عوامل جنبی دیگر نیز در این مشکل دخیل است ولی به هر صورت این نوع خارش به درمان
با آهن پاسخ میدهد.
۴٫ پلی سیتمی ورا (تعداد بیش بیشتر از حد طبیعی گلبولهای قرمز):
۵۰ درصد مبتلایان به این بیماری دچار خارش
مزاحمی هستند که در تماس با آب (با هر درجه حرارتی) ایجاد میشود.
در این بیماران تحریک منتشر و شدید پوستی و خارش، بلافاصله بعداز خارج شدن از آب ایجاد میشود که ۶۰
– ۳۰ دقیقه طول میکشد.
خارش بدن به علت خیس شدن پوست
۵٫ خارش بدن ناشی از آب: در این حالت، خیس شدن پوست با آب در هر حرارتی، باعث خارش شدید با
یک حالت حملهای میشود.
خارش معمولاً بلافاصله پس از خارج شدن از آب صورت گرفته و حدود یک ساعت طول میکشد.
پوست هیچ تغییری نشان نمیدهد و هیچ اختلال سیستمیک همراه وجود ندارد.
این حالت همچنین در اثر تغییر ناگهانی حرارت پوست مثلاً صبحها هنگام پوشیدن لباس نیز اتفاق میافتد.
یک سوم بیماران سابقه فامیلی مثبت دارند.
به اغلب این بیماران برچسب روانی زده میشود چون در معاینه هیچ علامت پوستی ندارند.
بررسی بیمار مبتلا به
روش تشخیص علت خارش
خارش با منشأ ناشناخته باید شامل موارد زیر باشد:
۱٫ معاینه کامل پوست
۲٫ اخذ شرح حال با توجه به
مصرف داروها، بیماریهای کنونی یا گذشته، تماسهای محیطی (حیوانات خانگی، غبار، مواد شیمیایی، پشم شیشه) مروری بر اعضای بدن و
توجه به شکایات عمومی یا محدود به نواحی خاص بدن ۳
٫ بررسی از نظر بزرگی غدد لنفاوی یا بزرگی ارگانهای
داخلی شکمی
۴٫ انجام آزمایشات شامل فرمول شمارش خونی، تستهای عملکرد کبدی، تستهای عملکرد کلیه، آزمایش کامل ادرار
۵٫ ارزیابی روانی بیمار
درمان خارش بدن
با انجام کلیه معاینات و آزمایشهای ذکر شده باز هم در درصد زیادی از
بیماران، علت خارش مشخص نمیشود که این بیماران باید پیگیری شوند چون احتمال دارد بعدها بتوانیم بالاخره علت خارش آنها
را پیدا کنیم. یکسری اقدامات عمومی وجود دارد که در همه انواع خارش مؤثر است.
این روشها شامل:
۱٫ اقدامات عمومی نظیر جلوگیری از خارانیدن، کاهش استرسهای روحی، کاهش مصرف کافئین، قهوه، چای، شکلات، نوشابه
و الکل، نپوشیدن لباسهای پشمی، دوش سرد قبل از خواب، خنک نمودن محل کار و خواب.
۲٫ درمانهای موضعی شامل: – استفاده از یخ و کمپرس سرد، استفاده از نرمکنندهها ۳٫ درمانهای عمومی شامل: – آنتیهیستامینها،
ضد افسردگیها ۴٫ اقدامات درمان فیزیکی: اشعه ماورای بنفش B – تحریک الکتریکی عصب از ورای پوست –
طب سوزنی
بیشتر بدانید خارش بدن را جدی بگیرید
یک متخصص پوست و مو گفت: افراد باید خارش شدید بدن را جدی گرفته و به سرعت علت آن را دریابند.
عبدالرضا عرفانی در گفتوگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اینکه خارش شدید بدن یک بیماری نیست
و به عنوان یک علامت مطرح میشود، اظهار کرد: برای نمونه ممکن است فردی تب کرده باشد
و علت آن عفونت درونی بدن و یا عفونت خون باشد.
وی با اشاره به اینکه این علامت یا نشانه میتواند از بیماریهای مربوط به پوست شروع شود
و به علل دیگر ختم شود، گفت: برای نمونه ممکن است علت خارش اگزما، حساسیت شدید پوست،
پوست خشک و یا حساسیت به شویندهها باشد.
این متخصص پوست و مو گفت: ممکن است علت خارش شدید پوست ابتلا به بیماری هوچکین باشد
زیرا این بیماری از جمله بیماریهایی است که یکی از نشانههای اصلی ابتلا به آن خارش بدن است.
عرفانی با بیان اینکه اختلال عملکرد تیرویید به صورت کم کاری یا پرکاری نیز منجر به خارش بدن میشود،
اضافه کرد: بهتر است برای درمان، علت را جست وجو کرد. زیرا ممکن است علت خارش به دلیل
بیماریهایی پوستی باشد و نشانهای از ابتلا به هیچ کدام از بیماریها نباشد.
پزشکان بدون مرز , ایسنا