زندگی عجیب مرتضی آوینی | از نام اصلی اش که کامران بود تا استایل دوران جوانی!
عکس های دوره جوانی مرتضی آوینی چهره دیگری از او را نشان میدهد. مرتضی آوینی درباره خودش می گوید که سالهای سال در یکی از دانشکدههای هنری درس خواندهام. ریش پروفسوری و سبیل نیچهای گذاشتهام اما در راهی که گذراندم فهمیدم که تظاهر به دانایی هرگز جایگزین دانایی نمیشود. در این شماره از زندگی افراد مشهور با زندگی مرتضی آوینی و وجوهِ دیگری از شخصیتش بیشتر آشنا شوید.
مرتضی آوینی شهید اهل قلم
آوینی به گفته خویش، «راهِ طی شدهای» داشت که پس از گذر
از همه آنها به مرتضی آوینی و مستندهایی، چون «روایت فتح» رسید.
۲۰ فروردین به پاس روز شهادت او بر اثر اصابت ترکش به جا مانده از جنگ ایران و عراق
در فکه، روز «هنر انقلاب اسلامی» نام گرفته است.
او در حال بررسی آن منطقه برای ساخت ادامه قسمتهای فیلم مستند
«شهری در آسمان» درباره روزهای پرهیاهوی خرمشهر در محاصره،
سقوط و آزادی بود که به شهادت رسید و به همین دلیل چهار قسمت از این مستند
برای همیشه ناتمام باقی ماند. این روز بهانهای برای آشنایی با چند چهره کمتر
گفته شده از او و روز هنر انقلاب اسلامی است.
دوران جوانی مرتضی آوینی
سالها ریش پروفسوری و سبیل نیچهای گذاشتهام
شهید آوینی در زمان شهادت ۴۵ ساله بود.
مرتضی خودش را چنین روایت میکند: «تصور نکنید که من با زندگی به سبک و
سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم. خیر.
من از یک «راه طی شده» با شما حرف میزنم. من هم سالهای سال
در یکی از دانشکدههای هنری درس خواندهام. من هم سالها با
جلوهفروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیستهام، ریش پروفسوری و
سبیل نیچهای گذاشتهام، اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشاندهاست که ناچار شدهام رو دربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم
و عمیقاً بپذیرم که «تظاهر به دانایی» هرگز جایگزین «دانایی» نمیشود.»
دوران کودکی مرتضی آوینی
علاقه مرتضی آوینی به شعر
آوینی به شب شعر میرفت
کامران آوینی نام مرتضای قبل انقلاب است.
او به شعر و ادبیات نیز علاقه داشته و در گفتههای خود آورده که به شبهای شعر
و گالریهای نقاشی میرفته، آثار هیچکاک را به دلیل تکنیک سینماییاش میدیده
و موسیقی کلاسیک گوش میداده است.
فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو از شاعران مورد علاقهاش بوده اند
و جالب این که پیوند او با هنر به گفته نزدیکانش از همان دوران کودکی
به شکل نقاشی، داستاننویسی و شاعری آشکار بود و او بعدها به همین دلیل
در رشته معماری دانشکده هنرهای زیبای تهران مشغول به تحصیل شد.
مستند های مرتضی آوینی
انقلابی باید گمنام بماند
شهید مرتضی آوینی تا قبل از شهادت به رغم آثار موفق و کم نظیر در حوزههای
مختلف شهرت آن چنانی نداشت. او «روایت فتح» را بدون تیتراژ روی آنتن تلویزیون برد
و به گفته مهدی همایونفر مدیر مسئول موسسه فرهنگی روایت فتح این موضوع
به روحیه آوینی برمیگشت که میگفت باید در گمنامی کارمان را انجام دهیم.
او حتی در دیدار عوامل این برنامه با آیت ا… هاشمی رئیس جمهور وقت آن دوره
در ردیف دوم نشست و صحبتی نکرد. آوینی پیش از جلسه از همایونفر خواسته بود
در این دیدار نگوید چه کسی متن مینویسد و میخواند. او خود را متعهد
به انقلاب اسلامی میدانست و به همین دلیل هیچگاه از هیچ سازمان
دولتی دستمزد و سفارش نمیگرفت.
چهره سال هنر انقلاب به یاد مرتضی آوینی
انقلاب طی سالهای گذشته میزبان چهرهها و هنرمندان بزرگی بوده که در فضای پس از انقلاب رشد کرده و به بالندگی رسیدهاند. هر سال دبیرخانه جایزه هنر انقلاب اسلامی فعالیتهای هنرمندان را در این حوزه رصد میکند و در روزهای پایانی سال فهرستی از نامزدهای چهره سال هنر انقلاب اسلامی را ارائه میدهد. امسال نیز فهرستی ارائه شد که از میان ۱۴ چهره، پنج نفر به عنوان نامزد نهایی چهره سال معرفی شدند؛ رضا امیرخانی برای نویسندگی «رهش» و تاثیرگذاری ادبی، هدایتا… بهبودی برای نویسندگی کتاب «الف لام خمینی»، ابراهیم حاتمی کیا برای کارگردانی فیلم سینمایی «به وقت شام»، مهدی نقویان کارگردان مستندهایی از جمله «خارج از دید ۲» و مسعود نجابتی به دلیل تاثیرگذاری در عرصه هنرهای تجسمی. حال باید دید از میان این پنج نفر عنوان چهره سال هنر انقلاب به چه کسی خواهد رسید.
فعالیت های مرتضی آوینی از زبان خودش
سعی کردم که خودم را از میان بردارم تا هرچه هست خدا باشد و خدا را شکر بر این تصمیم وفادار ماندهام. البته آنچه که انسان می نویسد همیشه تراوشات درونی خود او است- همه هنرها اینچنیناند کسی هم که فیلم میسازد اثر تراوشات درونی خود اوست- اما اگر انسان خود را در خدا فانی کند آنگاه این خداست که در آثار ما جلوهگر میشود. حقیر اینچنین ادعائی ندارم اما سعیام بر این بوده است.
با شروع کار جهاد سازندگی در سال ۵۸ به روستاها رفتیم که برای خدا بیل بزنیم. بعدها ضرورتهای موجود رفته رفته ما را به فیلمسازی برای جهاد سازندگی کشاند. در سال ۵۹ به عنوان نمایندگان جهاد سازندگی به تلویزیون آمدیم و در گروه جهاد سازندگی که پیش از ما بوسیله کارکنان خود سازمان صدا وسیما تأسیس شده بود، مشغول به کار شدیم. یکی از دوستان ما در آن زمان «حسین هاشمی» بود که فوق لیسانس سینما داشت و همان روزها از کانادا آمده بود.
او نیز به همراه ما به روستاها آمده بود تا بیل بزند. تقدیر این بود که بیل را کنار بگذاریم و دوربین برداریم. بعدها «حسین هاشمی» با آغاز تجاوزات مرزی رژیم بعث به جبهه رفت و در روز اول جنگ در قصر شیرین اسیر شد – به همراه یکی از برادران جهاد بنام «محمد رضا صراطی» – ما با چند تن از برادران دیگر، کار را تا امروز ادامه دادیم. حقیر هیچ کاری را مستقلا˝ انجام ندادهام که بتوانم نام ببرم. در همه فیلمهایی که در گروه جهاد سازندگی ساخته شده است سهم کوچکی نیز – اگر خدا قبول کند – به این حقیر میرسد و اگر خدا قبول نکند که هیچ.
به هر تقدیر، من فعالیت تجاری نداشتهام. آرشیتکت هستم! از سال ۵۸ و ۵۹ تاکنون بیش از یکصد فیلم ساخته ام که بعضی عناوین آنها را ذکر می کنم: مجموعه«خان گزیدهها»، مجموعه «شش روز در ترکمن صحرا»، «فتح خون»، مجموعه«حقیقت»، «گمگشتگان دیار فراموشی(بشاگرد)»، مجموعه «روایت فتح» – نزدیک به هفتاد قسمت- و در چهارده قسمت اول از مجموعه «سراب» نیز مشاور هنری و سرپرست مونتاژ بودهام. یک ترم نیز در دانشکده سینما تدریس کردهام که چون مفاد مورد نظر من برای تدریس با طرح درسهای دانشگاه همخوانی نداشت از ادامه تدریس در دانشگاه صرف نظر کردم. مجموعه مباحثی را که برای تدریس فراهم کرده بودم با بسط و شرح و تفسیر بیشتر در کتابی به نام «آینه جادو» – بالخصوص در مقالهای با عنوان تأملاتی درباره سینما که نخستین بار در فصلنامه سینمایی فارابی به چاپ رسید – در انتشارات برگ به چاپ رساندهام.
روزنامه خراسان / آوینی