چرا قبله اول مسلمین از بیت المقدس به مکه مکرمه تغییر نمود؟

زمانی که پیامبر اسلام ندای وحی را به گوش مردم رسانید نماز را به سمت بیت المقدس می خوانید اما مسخره شدن از طرف یهودیان باعث شد که خداوند به پیامبر فرمان دهد قبله را به سمت مکه مکرمه و خانه خداوند در نظر بگیرد. علت  تغییر قبله مسلمین را در پرشین وی بخوانید.

تغییر قبله مسلمین

نیمه ماه رجب، در تاریخ اسلام سالروز تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به خانه کعبه است.پیامبر اکرم (ص) پس
از هجرت به مدینه منوره، از ربیع الاول سال اول تا نیمه رجب سال دوم هجری، به مدت هفده ماه،
به سوی بیت المقدس نماز می‌گزاردند و سایر مسلمانان نیز به پیروی از آن حضرت، به آن سمت عبادت می‌کردند.

تغییر قبله مسلمین سنگ محکی برای تمییز سره از ناسره

شرایط مدینه به‌گونه‌ای بود که باید تمام مؤمنان با شرکت در آزمونی الهی مورد سنجش و محک قرار می‌گرفتند تا
درجه اخلاص و پیروی آنان از مکتب رسول و فرستاده خدا معین شود، تغییر قبله از سوی خدا به پیامبرش
امر شد تا این امتحان الهی چهره مؤمنان حقیقی را نشان دهد «…
لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ:…
و قبله‌‏اى را که [چندى] بر آن بودى مقرر نکردیم جز براى آنکه کسى را که از پیامبر پیروى می‌کند
از آن کس که از عقیده خود برمی‌گردد بازشناسیم» (بقره: ۱۴۳).

در جریان این آزمون الهی بود که مؤمنان واقعی صبر پیشه کردند و بدون چون و چرا به امر و
فرمایش رسول لبیک گفتند؛ در برابر آزار و اذیت کافران و یهودیانی که آن‌ها را مورد تمسخر قرار دادند، استقامت
کردند و یقیین داشتند که حق با رسول اکرم (ص) است، با پیامبر نماز خود را اقامه کردند و همینجا
بود که منافقان و سست ایمانان چهره اصلی خود را نمایان کردند.اینان گروهی بودند که از تغییر قبله چهره
در هم کشیدند و مضطرب شدند.آیا نمازمان صحیح است؟! تکلیف نمازهای پیشینمان به سمت مسجدالاقصی چه می‌شود؟ آیا نبی خدا
بدون اذن الهی، خود به خود این اجتهاد را کرده؟….و چه ساده راه خود را از راه رسول جدا کردند و در شک و ظن خود ماندند.

بیت المقدس؛ نخستین قبله

بیت المقدس، یکی از مقدس‌ترین مکانهایی است که خاستگاه بسیاری از پیامبران بزرگ الهی بوده است و در ادبیات اسلامی
نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.مسجدالاقصی را باید یکی از مقدس‌ترین اماکن اسلامی برای مسلمانان جهان توصیف کرد.این مسجد اولین قبله مسلمانان
جایی که در دوران پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) ایشان به سوی این مسجد به اذن خداوند نماز
بپا می‌داشتند و همچنین سومین حرم شریف پس از مسجد الحرام و مسجد النبی در مکه و مدینه است.مسجد الاقصی
به گواه تاریخ نویسان دومین مسجد ساخته شده بر روی زمین پس از بیت الله الحرام محسوب می‌شود.نقل است که
حضرت آدم (ع) آنرا ساخته وزیر بنای آنرا چهل سال پس از ساختن بیت الله الحرام بنا به دستور خداوند
نهاده است.بنابراین صرف نظر از اعتقادات دینی ما مسلمانان، قدمت ساخت این مسجد به بیش از یکهزار سال نیز سبب
توجه جهانی به این مسجد خواهد بود.

با توجه به موقعیت ممتاز و شرافت بیت المقدس، پیامبر گرامی اسلام (ص) پس از مبعوث شدن به نبوت، مدت
سیزده ماه در شهر مقدس مکه به سوی آن نماز خواند.حضرت پس از مهاجرت از شهر مکه به مدینه و
تشکیل حکومت اسلامی، به روش خود ادامه داد و تا مدت‌ها نماز خود را به سوی قبله یهودیان (بیت المقدس)
می‌خواند.این کار تا میانه‌های ماه رجب سال دوم هجری ادامه داشت.

تغییر قبله مسلمین

سرزنش‌ها و بهانه جویی یهودیان

پیامبر گرامی اسلام (ص) علاقه زیادی به خانه کعبه داشت.علت علاقه حضرت به کعبه را باید در علاقه بسیار ایشان
به حضرت ابراهیم (ع) و آثار او جست‌و‌جو کرد.افزون بر این، کعبه قدیم‌ترین خانه توحید بود.از سوی دیگر، حضرت می‌دانست
که بیت المقدس، قبله موقت مسلمانان است و آرزو داشت فرمان قبله بودن کعبه صادر و قبله نهایی تعیین شود.سرزنش‌ها
و تحقیرهای بیش از اندازه یهودیان مدینه نیز باعث شده بود تا این انتظار به اوج خود برسد.اما از آنجا
که حضرت تسلیم دستور خداوند بود، این تقاضا را بر زبان جاری نمی‌کرد.ایشان نیمه‌های شب از خانه بیرون می‌آمد و
به آسمان نگاه می‌کرد و با نگاه‌های انتظار آمیزش، نشان می‌داد عشق و شوق فراوانی در دل دارد.

ماجرای نحوه تغییر قبله در مسجد ذو قبلتین

پیامبر اعظم (ص) برای تغییر قبله مسلمانان لحظه شماری می‌کرد و در انتظار نزول وحی خداوند بود.قرآن کریم لحظات انتظار
را چنین بیان می‌کند: «نگاه‌های معنادار تو را به آسمان می‌بینم و تو را به سوی قبله‌ای که رضایتت را
جلب کند برمی گردانیم».هفده ماه از ورود پیامبر به شهر مدینه گذشته بود که انتظار به پایان رسید و دستور
تغییر قبله صادر شد.این دستور در روز پانزده رجب سال دوم هجری در حالی به پیامبر ابلاغ گردید که حضرت،
دو رکعت از نماز ظهر را در مسجد بنی سالم به سوی بیت المقدس خوانده بود.در این حال جبرئیل امین
نازل شد و بازوان پیامبر را گرفت و حضرت را به سوی خانه کعبه برگرداند.

زنان و مردانی هم که در
مسجد به پیامبر اقتدا کرده بودند، از حضرت پیروی کردند و به طرف کعبه برگشتند و دو رکعت آخر را
به سوی کعبه خواندند.از آن روز، کعبه به عنوان قبله مستقل مسلمانان اعلام گردید.این مسجد هم اکنون نیز در شهر
مدینه باقی است و به مسجد ذوقبلتین (دو قبله‌ای) معروف است.

تغییر قبله مسلمین از خانه کعبه، شریف‌ترین مکان

خانه کعبه، شریف‌ترین مکان در روی زمین است که از سوی خداوند به عنوان پناهگاه و کانون امن اعلام و
مقررات شدیدی برای پرهیز از هر گونه درگیری و جنگ و خون ریزی در این سرزمین مقدس وضع شده است؛
به گونه‌ای که نه تنها انسان‌ها از هر قشر و گروهی، بلکه حیوانات و پرندگان نیز در امنیت کامل به
سر می‌برند و هیچ کسی حق آزار آن‌ها را ندارد.

تغییر قبله مسلمین

از آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت پیامبر و تاریخ اسلام استفاده می‌شود که خانه کعبه، پیش از حضرت
ابراهیم و حتی در زمان حضرت آدم بر پا بود.قرآن کریم می‌فرماید: «نخستین خانه‌ای که برای پرستش خداوند برای مردم
ساخته شد، در سرزمین مکه بود».بر همین اساس، خانه کعبه کهن‌ترین مرکز توحید و پرستش ذات خداوند و برای همه
مردم شبه جزیره عربستان ارزشمند و قابل احترام بود.

برکات تغییر قبله

یکی از برکات تغییر قبله مسلمانان به طرف خانه کعبه، کوتاه شدن زبان مخالفان اسلام بود.یهودیان، مسلمانان را سرزنش می‌کردند
و می‌گفتند: «ما در تورات خوانده بودیم که یکی از نشانه‌های پیامبر آخرالزمان، نماز خواندن به دو قبله است، در
حالی که ما این نشانه را در ایشان نمی‌بینیم.» با این بیان، مسلمانان نیز به شک می‌افتادند و پایه‌های حکومت
اسلامی سست می‌شد.از سوی دیگر، مشرکان نیز پیامبر اعظم (ص) را به فراموش کردن نخستین خانه توحیدی متهم می‌کردند.

تغییر قبله، زبان هر دو گروه مخالف اسلام را بست.قرآن کریم با اشاره به این مطلب مهم می‌فرماید:‌ای پیامبر! از
هر کجا خارج شدی، روی خود را به طرف مسجدالحرام کن تا مردم بهانه‌ای بر ضد شما نداشته باشند».

واکنش قریش به حادثه تغییر قبله مسلمین

قریش، مسلمانان را زیر نظر داشت؛ لذا در پی این حادثه، ادعا کردند که محمد به قبله ما روی گردانده
پس به دین ما (بت‌پرستی) بازگشته.اینجا بود که خداوند متعال این آیه شریف را نازل کرد: «وَحَیْثُ مَا کُنْتُمْ فَوَلُّوا
وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّهٌ إِلاَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِی وَلأُتِمَّ نِعْمَتِی عَلَیْکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ: و
از هر کجا بیرون آمدى [به هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجدالحرام بگردان و هر کجا بودید روی‌هاى
خود را به سوى آن بگردانید تا براى مردم غیر از ستمگرانشان بر شما حجتى نباشد پس از آنان نترسید
و از من بترسید تا نعمت‏ خود را بر شما کامل گردانم و باشد که هدایت‏ شوید» (بقره: ۱۵۰).

علل مهم تغییر قبله مسلمین در آیات و روایات

بحث تغییر قبله و دلایل آن در تفاسیر مختلف آمده است که دو نمونه را ذکر می‌کنیم:
۱٫در تفسیر نمونه ذیل آیه ۱۴۲ سوره مبارکه بقره آمده است:
تغییر قبله یکى از تحولات مهم تاریخ اسلام که موجى عظیم در میان مردم به وجود آورد؛ پیامبر اسلام
(ص) مدت سیزده سال پس از بعثت در مکه، و یک سال و چند ماه بعد از هجرت در مدینه
به امر خدا به سوى «بیت المقدس» نماز مى خواند، ولى بعد از آن قبله تغییر یافت و مسلمانان مأمور
شدند به سوى «کعبه» نماز بگزارند.مسلمانان در این مدت مورد سرزنش یهود قرار داشتند چرا که بیت المقدس در اصل
قبله یهود بود آن‌ها به مسلمانان مى گفتند: اینان از خود استقلال ندارند و به سوى قبله ما نماز مى
خوانند، و این دلیل آن است که ما بر حقیم.

دلایل تغییر قبله مسلمین

این گفتگو‌ها براى پیامبر اسلام و مسلمانان ناگوار بود، آن‌ها از یکسو مطیع فرمان خدا بودند، و از سوى دیگر
طعنه هاى یهود از آن‌ها قطع نمى شد، براى همین جهت پیامبر (ص) شب‌ها به اطراف آسمان نگریسته و منتظر
راه چارهای از سوی پروردگار عالمیان بود تا از دست طعنه‌های یهودیان خلاصی یابد.مدتى از این انتظار گذشت تا اینکه
فرمان تغییر قبله صادر شد و در حالى که پیامبر دو رکعت نماز ظهر را در مسجد بنى سالم به
سوى بیت المقدس خوانده بود جبرئیل ماءمور شد پیامبر (ص) را به سوى کعبه بگرداند.

دلایل تغییر قبله مسلمین

یهود از این ماجرا سخت ناراحت شدند و طبق شیوه دیرینه خود به بهانه جوئى و ایراد گیرى پرداختند.آن‌ها قبلا
مى گفتند: ما بهتر از مسلمانان هستیم، چرا که آن‌ها از نظر قبله استقلال ندارند و پیرو ما هستند، اما
همین که دستور تغییر قبله از ناحیه خدا صادر شد زبان به اعتراض گشودند.چرا این‌ها از قبله پیامبران پیشین رو
گردان شدند؟ اگر قبله اول صحیح بود این تغییر چه معنى دارد؟ و اگر دومى صحیح است چرا سیزده سال
و چند ماه به سوى بیت المقدس نماز خواندید؟! خداوند به پیامبرش دستور می‌دهد به آن‌ها بگو شرق و غرب
عالم از آن خداست، هر کس را بخواهد به راه راست هدایت مى کند.(قل لله المشرق و المغرب یهدى من
یشاء الى صراط مستقیم).

این یک دلیل قاطع و روشن در برابر بهانه جویان بود که بیت المقدس و کعبه و همه جا ملک
خدا است، اصلا خدا خانه و مکانى ندارد، مهم آن است که تسلیم فرمان او باشید هر جا خدا دستور
دهد به آن سو نماز بخوانند، مقدس و محترم است، و هیچ مکانى بدون عنایت او داراى شرافت ذاتى نمى
باشد.و تغییر قبله در حقیقت مراحل مختلف آزمایش و تکامل است و هر یک مصداقى است از هدایت الهى، او
است که انسان‌ها را به صراط مستقیم رهنمون مى شود.» (تفسیر نمونه، جلد ۱، صفحه ۴۸۰ و ۴۸۱)

تغییر قبله مسلمانان

۲٫مرحوم علامه طباطبایی در ذیل همین آیه چنین می‌نگارند: «قبله قرار گرفتن، خانه اى از خانه‌ها چون کعبه، و یا بنائى از
بنا‌ها چون بیت المقدس، و یا سنگى از سنگ‌ها چون حجر الاسود، که جزء کعبه است، از این جهت نیست
که خود این اجسام برخلاف تمامى اجسام اقتضاى قبله شدن را دارد، تا تجاوز از آن، و نپذیرفتن اقتضاى ذاتى
آن‌ها محال باشد، و در نتیجه ممکن نباشد که حکم قبله بودن بیت المقدس دگرگون شود و یا لغو گردد.

بلکه تمامى اجسام و بنا‌ها و جمیع جهات از مشرق و مغرب و جنوب و شمال و بالا و پائین در
نداشتن اقتضاى هیچ حکمى از احکام برابرند، چون همه ملک خدا هستند، هر حکمى که بخواهد و بهر قسم که
بخواهد و در هر زمان که بخواهد در آن‌ها مى راند، و هر حکمى هم که بکند بمنظور هدایت خلق،
و بر طبق مصلحت و کمالاتى است که براى فرد و نوع آن‌ها اراده مى کند، پس او هیچ حکمى
نمی‌کند مگر به خاطر اینکه بوسیله آن حکم، خلق را هدایت کند، و هدایت هم نمى کند، مگر بسوى آنچه
که صراط مستقیم و کوتاه‌ترین راه بسوى کمال قوم و صلاح ایشان است».(ترجمه تفسیر المیزان جلد ۱ صفحه: ۴۷۹ و
۴۸۰)

تسنیم ـ ایسنا