اعمال شب اول محرم ؛ آداب و اعمال شب اول محرم؛ از احیای شب تا زیارت و دعا

شب اول ماه محرم، آغاز سال قمری و شروع ماه عزاداری سیدالشهدا (ع)، از شب‌های بسیار پرفضیلت و بااهمیت در فرهنگ اسلامی است و برای آن اعمال و عبادات ویژه‌ای نقل شده است.

اعمال شب اول محرم

محرم الحرام نخستین ماه از ماه‌های قمری و یکی از ماه‌های حرام است. وقایع و حوادث فراوانی در ماه محرم رخ داده است، از مهم‌ترین حوادث و رویدادهای این ماه شهادت امام حسین (ع) در واقعه عاشورا، اسارت خاندان امام حسین (ع) در کوفه و شام، غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا (ع)، عبور حضرت موسی (ع) از دریا و غرق شدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب و… از دیگر اتفاقات این ماه است.

تاریخ شروع محرم ۱۴۰۴

ماه محرم سال ۱۴۰۴ هجری شمسی مطابق با ۱۴۴۷ هجری قمری، از روز جمعه ۶ تیر ۱۴۰۴ آغاز می‌شود. این تاریخ برابر است با ۱ محرم ۱۴۴۷ قمری و ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵ میلادی.

• اولین شب عزاداری (شب اول محرم): پنج‌شنبه ۵ تیر ۱۴۰۴ برگزار می‌شود و از غروب این روز مراسم عزاداری در اکثر هیئات آغاز خواهد شد.
• تاسوعا: شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۴ (۹ محرم)
• عاشورا: یکشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۴ (۱۰ محرم)
• پایان ماه محرم: جمعه ۳ مرداد ۱۴۰۴ (۲۹ محرم)

این تاریخ‌ها بر اساس تقویم رسمی ایران و محاسبات نجومی اعلام شده‌اند و ممکن است در برخی کشورها به دلیل تفاوت در رؤیت هلال ماه، یک روز اختلاف وجود داشته باشد.
مهم‌ترین اعمال مستحب این شب عبارت‌اند از:

نمازهای مستحب شب اول محرم:

• صد رکعت نماز: در هر رکعت، سوره حمد و توحید خوانده می‌شود. این نماز از سید بن طاووس در کتاب “اقبال الاعمال” نقل شده و ثواب بسیاری دارد.
• دو رکعت نماز: در رکعت اول، سوره حمد و انعام و در رکعت دوم، سوره حمد و یس خوانده می‌شود.
• دو رکعت نماز ویژه: در هر رکعت، سوره حمد و ۱۱ بار سوره توحید خوانده می‌شود. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده هر که این دو رکعت را در این شب به‌جا آورد و فردایش را که اول سال است روزه بگیرد، مانند کسی است که تمام سال را به کار خیر گذرانده و در آن سال از بلاها محفوظ می‌ماند و اگر بمیرد به بهشت می‌رود.

اعمال معنوی و مستحبی دیگر:

• احیای شب اول محرم: شب‌زنده‌داری با نماز، دعا، تلاوت قرآن و مناجات توصیه شده است.
• زیارت اهل بیت(ع): به‌ویژه زیارت عاشورا و زیارت وارث.
• تلاوت هزار مرتبه سوره توحید.
• فرستادن صلوات و لعن بر قاتلان امام حسین(ع): هزار بار لعن بر قاتلان امام حسین(ع) مستحب است.
• شرکت در عزاداری و روضه‌خوانی.

اعمال مخصوص روز اول محرم الحرام

اعمال شب اول محرم

زیارت اهل بیت و یاران شهید امام حسین (ع) به خصوص با زیارت‌هایی که وارد شده است.
شیخ طوسی آورده: روزه گرفتن در دهه اول محرم مستحب است ولی روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکی و آشامیدنی خودداری کند، آنگاه کمی تُربت بخورد. سید روایت کرده که روزه همه این ماه برتری و مزیت دارد و روزه‌ی آن روزی که می‌گیرد او را از هر گناهی حفظ می‌کند.

• انجام مراسم عزاداری
• صلوات فرستادن بر امام (ع) و اصحاب ایشان
• مقتل خوانی
• شب زنده داری
• خواندن هزار مرتبه سوره توحید
• خواندن زیارت عاشورا معروفه
• خواندن زیارت وارث
• احیا گرفتن
• فرستادن هزار مرتبه لعنت بر قاتلان امام حسین (ع) و یارانشان

اعمال روز اول محرم

اولین ماه از سال قمری محرم نام دارد که در آن به دو عمل سفارش شده است.

اول

روزه گرفتن است که در روایت رَیان بن شبیب از امام رضا (ع) می‌فرمایند: هر که در این روز، روزه بدارد و خدا را بخواند خداوند دعای او را مستجاب کند چنانکه دعای زکریا را مستجاب نمود.

دوم

از امام رضا (ع) نقل شده است که حضرت رسول (ص) روز اول محرم دو رکعت نماز می‌کرد و چون فارغ می‌شد دست‌ها را بلند می‌کرد و این دعا را سه مرتبه می‌خواند:

اَللّهُمَّ اَنْتَ الاِْلهُ الْقَدیمُ وَهذِهِ سَنَهٌ

خدایا تویی معبود ازلی و این سال

جَدیدَهُ فَاَسْئَلُکَ فیهَاالْعِصْمَهَ مِنَالشَّیْطانِ وَالْقُوَّهَ عَلی هذِهِ النَّفْسِ

تازه است از تو خواهم در این سال نگهداریم را از شیطان و نیروی بر این نفس

الاْمّارَهِ بِالسّوَّءِ وَالاِْشْتِغالَ بِما یُقَرِّبُنی اِلَیْکَ [یاکَریمُ] یا ذَاالْجَلالِ

که پیوسته به گناه فرمان می‌دهد و سرگرمی بدانچه مرا به تو نزدیک کند ای صاحب جلالت

وَالاِْکْرامِ یا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ یا ذَخیرَهَ مَنْ لا ذَخیرَهَ لَهُ یا حِرْزَ

و بزرگواری‌ای تکیه گاه کسی که تکیه گاهی ندارد ای ذخیره آن‌کس که ذخیره ندارد ای پناهگاه

مَنْ لا حِرْزَ لَهُ یا غِیاثَ مَنْ لا غِیاثَ لَهُ یا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ یا کَنْزَ

آن‌کس که پناهگاهی ندارد ای فریادرس آن‌کس که فریادرسی ندارد ای پشتیبان آن‌کس که پشتیبانی ندارد ای گنج

مَنْ لا کَنْزَ لَهُ یا حَسَنَ الْبَلاَّءِ‌ی ا عَظیمَ الرَّج اَّءِ‌ی ا عِزَّ الضُّعَف آءِ‌ی ا مُنْقِذَ

آن‌کس که گنجی ندارد ای که آزمایشت نیکو است ای بزرگ مایه امید ای عزت بخش ناتوانان ای نجات بخش

الْغَرْقی یا مُنْجِیَ الْهَلْکی یا مُنْعِمُ یا مُجْمِلُ یا مُفْضِلُ یا مُحْسِنُ

غریقان ای خلاص کننده هالکان ای نعمت بخش ای زیباپرور ای فزون بخش ای نیکوده

اَنْتَ الَّذی سَجَدَ لَکَ سَوادُ اللَّیْلِ وَنُورُ النَّهارِ وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَشُعاعُ

تویی که سجده کرد (و به کمال خضوع درآمد) برائت سیاهی شب و روشنی روز و تابش ماه و شعاع

الشَّمْسِ وَدَوِیُّ الْمآءِ وَحَفیفُ الشَّجَرِ یا اَللّهُ لا شَریکَ لَکَ اَللّهُمَّ

خورشید و صدای ریزش آب و بهم خوردن درخت ای خدایی که شریک نداری خدایا

اجْعَلْنا خَیْراً مِمّا یَظُنُّونَ وَاغْفِرْ لَنا ما لا یَعْلَمُونَ وَلا تُؤ اخِذْنا بِما

قرارمان ده بهتر از آنچه مردم گمان کنند و بیامرز از ما آنچه را که نمی‌دانند و مگیر ما را بدانچه

یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ

گویند بس است مرا خدا معبودی جز او نیست بر او توکل کنم و او است پروردگار عرش

الْعَظیمِ امَنّا بِهِ کُلُّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَما یَذَّکَّرُ اِلاّ اُولُوا الاْلْبابِ رَبَّنا

عظیم ایمان داریم به او و هرچه هست از نزد پروردگار ما است و اندرز نگیرند جز خردمندان پروردگارا

لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ

منحرف نساز دل‌های ما را پس از آنکه هدایتمان کردی و ببخش به ما از پیش خود رحمتی که به راستی تویی بخشایشگر

دعا، نماز و اذکار روز اول محرم

 اعمال شب و روز اول محرم

بدان که روز اوّل محرم، اول سال قمری است و در آن دو عمل وارد شده:

اول:

روزه گرفتن؛ در روایت ریان بن شبیب از حضرت رضا(علیه‌السلام) روایت شده: هرکه در این روز، روزه بگیرد و خدا را بخواند خدا دعای او را مستجاب کند، چنان‌که دعای زکرّیا را اجابت فرمود.

دوم:

از حضرت رضا(علیه‌السلام) روایت شده: رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روز اول محرّم دو رکعت نماز می‌خواند و چون فارغ می‌شد، دست‌ها را به آسمان برمی‌داشت

سیّد در اقبال براى این شب چند نماز ذکر فرموده :

اوّل : صد رکعت در هر رکعت حمد و توحید بخواند .

دوّم : دو رکعت در رکعت اوّل حمد و انعام و در دوّم حمد و یَّس .

سوّم : دو رکعت در هر رکعت حمد و یازده قُل هُوَاللّهُ اَحَدٌ در روایت است از حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله که هر که در این شب این دو رکعت نماز را بجا آورد و صبحش را که اوّل سال است روزه بدارد مثل کسى است که تمام سال را مُداومت به خیر کرده و در آن سال محفوظ باشد و اگر بمیرد به بهشت برود .

و نیز سیّد براى هلال این ماه دعاء مَبْسُوطى ذکر فرموده و اگر ممکن شود احیا بدارد این شب را به دعا و نماز و خواندن قرآن.

ایمنا، عرفان، انهار