جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
درخواست تبلیغات

شب یلدا از کهن ترین جشن های ایران

اشتراک:
فرهنگ و هنر و شعر
شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است.

شب یلدا

شب یلدا بلندترین شب سال است، اما می‌توان جور دیگری به یلدا نگاه کرد‌: اینکه یلدا سرآغازی است برای شکستن
شب و از این شب، به بعد روز و روشنایی بیشتر و بیشتر می‌شود پس یلدا مقدمه و طلیعه روزهای
بلند است و گویا بر همین اساس، گذشتگان ما شب یلدا را به بیداری و کنار هم بودن می‌گذرانند.

شب یَلدا یا شب چلّه

شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است.
در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌ کرهٔ شمالی،
که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین
روز زمستان) گفته می‌شود.
خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و
دور هم صرف می‌کنند.
پس از صرف تناولات، قصه‌گویی پیرترها برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.

ریشه نام یلدا

«یلدا» برگرفته از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ به معنای «زایش» و «تولد» است.
از گذشته واژه یلدا به معنای زایش و تولد است، ایرانیان باستان نیز به این باور بودند که فردای شب
یلدا با دمیدن خورشید روزها بلندتر می‌شود تا تابش نور ایزدی افزایش می‌یابد و به این ترتیب تا آخر پاییز
و اول زمستان را شب زایش مهر و خورشیدی نامیدند و به این دلیل دهمین ماه سال دی نام گرفت
که ماه تولد خورشید است.

شب یَلدا

از گذشته واژه یلدا به معنای زایش و تولد است

در دوران کهن، شب مظهر تاریکی و تباهی و وحشت
بوده و اغلب سعی می کردند که شب هنگام با افروختن آتش و افزودن نور، خانه روشن باشد تا پلیدی
و تباهی در آن راه نیابد.
شب یلدا طولانی ترین شب ها است.
یعنی تسلط تاریکی بر زمین از تسلط نور خورشید و روشنایی می کاهد و چون فردای این شب روشنایی بر
ظلمت غالب و روز طولانی می شود، ایرانیان تولد دوباره خورشید را که مظهر روشنایی است جشن می گیرند.

آئین های شب یلدا در برخی شهرهای ایران
– شب یلدا در استان مازندران

در مازندران شب یلدا بسیار با اهمیت و گرامی داشته می‌شود.
در این شب همه مردم به خانه پدر بزرگها و مادر بزرگها رفته و ضمن دورهم‌نشینی و خواندن فال حافظ
و فردوسی‌خوانی به خوردن تنقلات و میوه جات خصوصاً انار و هندوانه و ازگیل می‌پردازند و با خوردن و نوشیدن
و شنیدن صحبتها و داستان‌های بزرگترها شب را به صبح می‌رسانند و معتقدند که صبح بعد از یلدا روز پیروزی
خورشید بر سیاهی و تاریکی‌ها است.

– شب یلدا در استان آذربایجان (شرقی و غربی)

در خطهٔ شمال و آذربایجان رسم بر این است که در شب یلدا خوانچهای تزیین شده به خانهٔ تازه‌عروس یا
نامزد خانواده بفرستند.
مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و شال‌های قرمزی را اطرافش می‌گذارند.
درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزئین می‌کنند و به خانهٔ عروس می‌برند.

– شب یلدا در استان کردستان

در کردستان نیز مانند سایر مناطق کوهستانی ایران آیین شب یلدا تاریخ کهنی دارد که به همان نام قدیمیش «شو
چله» خوانده می‌شود و در شهر سنندج مرکز استان کردستان از قدیم اکثر خانه‌ها غذای دلمه و نان
سنگک یرای پذیرایی از مهمان‌ها آماده می‌کنند و این به صورت سنتی در این شهر تبدیل شده است.

شب یلدا

شب یلدا بلندترین شب سال است


– شب یلدا در استان همدان
همدانی‌ها فالی می‌گیرند با نام فال سوزن.
در گلپایگان قدیم هم شب یلدا این رسم بود.
همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر می‌خواند.
دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها بنا به
ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود می‌دانند.
همچنین در مناطق دیگر همدان تنقلاتی که مناسب با آب و هوای آن منطقه‌است در این شب خورده می‌شود.
در تویسرکان و ملایر، گردو و کشمش ومویز نیز در شب یلدا خورده می‌شود که از معمول‌ترین خوراکی‌های موجود در
این شهرستانهاست.
همچنین درآجین میوه وتنقلات برای دختری که نامزد شده ازطرف خانواده دامادبرده می شود و این ازرسوم قدیم به جامانده
است.

– شب یلدا در لرستان
شب چله در میان مردم لرستان دارای آداب و رسوم خاصی است و به آن «شو اول قاره» می‌گویند.
شب نشینی، دید و بازدید اقوام، فال چهل سرو، فال حافظ، پختن غذاهای خاص این شب، دراز کردن شال یا
چادری از پشت بام همسایه برای دریافت آجیل و میوه از سوی دیگر همسایگان و خواندن اشعاری به همین منظور
از برنامه‌های ویژه شب یلدا در شهرهای مختلف لرستان است.
در این شب همچنین مردم استان با استفاده از گندم شاهدانه، کنجد و گردو، تنقلاتی خاص تهیه می‌کنند و با
جمع شدن افراد خانواده کنار هم از آن استفاده می‌کنند.
در لرستان شب چله (شو اول قاره) گندم شیره هم می‌خورند که از این طریق گندم را در شیره می‌خیسانند
و زردچوبه و نمک را با آن مخلوط می‌کنند سپس آن را روی ساج برشته می‌کنند و همراه بادام، گردو،
کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط می‌کنند.
در لرستان شب چله (یلدا=شو اول قاره)، نوجوانان و جوانان با رفتن به پشت بام همسایه خود و دراز کردن
شالی، اشعار زیر را بلند بلند می‌خوانند و همسایه در شال آنها آجیل شیرینی و میوه و گندم شاهدانه می‌گذارد.

فال حافظ در شب یلدا
معمولاً در شب یلدا رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فامیل می‌دهد.
سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگِ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفعلی به گنجینه حافظ می‌زند:
«ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی که در سینه داری…
» یا هر چیزی شبیه به این.
این رسم یکی از رسوم پرطرفدار شب یلداست که امروزه با فن‌آوری روز نیز به‌روز شده.
به طوری که در بعضی خانواده‌ها به جای کتاب حافظ، از فال‌نامه، نرم‌افزار تفعل مجازی در رایانه، پایگاه‌های اینترنتی ویژه
فال، نرم‌افزارهای ویژه تلفن همراه، سامانه پیام کوتاه یا پیامک و…
برای انجام این رسم استفاده می‌کنند که سرگرمی ‌خوبی برای خانواده‌ها در این شب بلند سال است.

شب یلدا

انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش و تولد است


میوه های شب یلدا و خواص آنها
– هندوانه شب یلدا
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت خورشید است.
باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما
غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین های a و b و c است،
مطابقت دارد.۹۰ درصد بافت هندوانه آب است و خوردن آن برای رفع تشنگی و دفع مواد زاید بدن و نشاط

و طراوت پوست مفید است.
منتهی حواستان باشد هندوانه را با غذا یا به مقدار زیاد نخورید که دل‌درد می‌شوید.

– انار شب یلدا
این میوه در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش و تولد است.
انار میوه ای خون ساز است و به کسانی که رنگ پریده و ضعیف هستند، توصیه می شود آب انار
بنوشند.
چرا که ویتامین ث و آهن زیادی دارد.
سیستم دفاعی بدن را تقــویت می کند و موجب افزایش انرژی و تصفیه خـون می شود و رنگ و روی
کسی را که آب انار می خورد ،زیبا و شاداب می کند.
به همین دلیل انار را نماد زایش و شادی می دانند.

– آجیل شب یلدا
آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، فندق و گردو است و در بعضی مناطق از میوه های خشک نیز به
عنوان آجیل شب یلدا استفاده می شود.
دانه‌های آجیل سرشار از کالری و ویتامین و مواد معدنی هستند و نمی گذارند افراد پوستشان خراب شود، ریزش

مو بگیرند، افسرده شوند یا قدرت بینایی‌شان کم شود.
ویکی پدیا ، شبکه خبر

گردآوری:
اخبار مرتبط:
فیلم پرشین وی
آرون گروپ
آرون گروپس