بررسی کودکان استثنایی و مشکلات مربوط به آنها

قطعا کسانی که در خانواده کودک استثنایی را دارند با مشکلات متعددی دست به گریبان هستند
کودکان استثنایی طیف های مختلفی دارد قطعا
خانواده هایی که چنین کودکانی  در خانواده دارند دارند باید آگاهی خود را پیرامون این کودکان بالا ببرند
ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم مشکلات کودکان استثنایی در
خانواده و در جامعه را مورد بررسی قرار دهیم و همچنین هر آنچه را که باید پیرامون شناخت انواع کودکان استثنایی بدانید
را برای شما عزیزان به اشتراک بگذاریم

مشکلات کودکان استثنایی

کودکان استثنایی همواره یکی از دلایلی که ما نمی توانیم اطلاعات کاملاً مربوط و جامعی در مورد کودکان و دانش
آموزان استثنایی بدست بیاوریم اینست که معمولاً وقتی با کودک استثنایی مواجه می شویم ذهن ما بخاطر انباشته شدن ،
از غیر عادی بودن ذهنی یا جسمی کودک پیشداوری می کند و غالباً ویژگیهای خاصی که کودکان استثنایی دارند (
نابینایی – ناشنوایی – عقب ماندگی و … ) مشخصه اصلی آنها می شود .
متاسفانه اکثر والدین از داشتن چنین فرزندانی احساس شرمندگی می کنند ودر قالب موارد سعی در مخفی کردن کودکشان در
انظار عمومی دارند .

● تعریف کودک استثنایی

کودک استثنایی اول یک کودک است ( انسان است با همه خصوصیات و صفات یک انسان
) و بعد کودکی است با خصوصیات و تفاوتهای استثنایی نسبت به سایر کودکان .
و همین ویژگیها و خصوصیات است که معلمان و اولیا باید خودشان را با آن سازگار کنند .
در واقع بین تمام خصوصیات روانی و جسمانی و تمام استعدادهای مختلف هر فرد تفاوتهای مشهودی موجود است پس می
توان گفت که هر فرد نسبت به افراد دیگر استثنایی است و کلمه استثنایی بطور اعم و به معنای دقیق
علمی خود نمی تواند فقط به گروههای خاصی از افراد جامعه اطلاق شود .

بنابراین آنچه که ما اصطلاحاً « کودک استثنایی » می گوئیم بدین معناست که کودک از نظر هوشی و جسمی
و روانی و اجتماعی بمیزان قابل توجهی نسبت به دیگر همسالان خود متفاوت می باشد و نمی تواند بنحو مطلوب
حداکثر استفاده از برنامه های آموزش و پرورش عادی ببرد .

در اینگونه کودکان واکنشها ، ویژگیهای خاص دارد بدلیل اینکه کودک رشد فکری کامل ندارد و بدلیل اینکه نمی تواند
بر رفتارهای خود کنترل داشته باشد و یا اگر عمل خلافی از او سر زد احساس گناه و تقصیر کند
، چون از نظر شخصیتی نارس و نابالغ است ، ناگزیر نیازمند به توجه خاص و آموزش و خدمات فوق
العاده ای است .

مشکلات کودکان استثنایی

عنوان کودکان استثنایی در مکاتب امریکا و انگلستان فرق می کند .
در امریکا به تمام کودکانی که بنحوی با کودکان طبیعی و همسن خود از نظر فکری ، جسمی ، عاطفی
.
عقلانی ، رفتاری و … فرق داشته باشد استثنایی گفته می شود و مسلماً با قبول این تعریف یک کودک
نابغه ، نابینا ، ناشنوا و عقب مانده ذهنی همه استثنایی هستند .
در انگلستان لغت استثنایی را محدود به تیزهوشی می کنند و سایر کودکانی را که به عللی تحت حجامت و
آموزش خاص هستند کودکان ویژه ( Special childern ) می گویند .

بطور کلی این کودکان را باید از سه نظر مورد مطالعه قرار داد :

▪ آنهایی که از بدو تولد
به علت ناراحتیهای ارثی و اختلالات مادرزادی بیماری مشخصی دارند مانند منگولها ، هیدروسفالی و … ▪ کسانی که از
ابتدا با وسایل تشخیصی می توان به بیماری آنها پی برد .
مانند : اختلالات غدد مترشحه داخلی ، دررفتگی مادرزادی لگن و … ▪ افرادی که نقص عضو و بیماری آنها
در طول رشد مشخص می شود .
مانند : فج مغزی ، غقب ماندگی ذهنی ، ضایعات و آسیبهای مغزی مختصر که باعث اختلال در خواندن ،
نوشتن و ….کودک می شود .

● طبقه بندی کودکان و نوجوانان استثنایی

کلی ترین طبقه بندی ، که مورد قبول اکثریت متخصصان می باشد عبارت
است از تقسیم این افراد به سه دسته بزرگ :

۱) کودکان و نوجوانان که به علت اختلافات هوشی و
فعالیتهای ذهنی از کودکان عادی متمایزند .
در این دسته کودکان و نوجوانان عقب مانده ذهنی و افراد تیز هوش قرار دارند .

مشکلات کودکان استثنایی

۲) کودکان و نوجوانانی که به علت اختلالات و ضایعات مغزی یا اختلالات عملی مبتلا به اختلالات رفتاری هستند .
در این دسته کودکان و نوجوانان ناسازگار یا دشوار قرار دارند .
۳) کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات و نقایص حسی و حرکتی و اختلالات عملی رشد ، در این دسته
نابینایان و همچنین مبتلایان به اختلالات تکلمی ، اختلالات کنترل استنکترها و ناتوانیهای حرکتی قرار دارند .

▪ گروه اول ، بعضی از افراد مبتلا به نارسائی رشد قوای ذهنی و کمبود فعالیتهای ذهنی هستند لذا نمی
توانند در شرایط عادی با محیط خانوادگی ، تحصیلی ، اجتماعی ، شغلی سازش نمایند و عده ای بر عکس
به علت داشتن هوش سرشار و فعالیتهای ذهنی عالی توسط افراد عادی درک نمی شوند و در نتیجه مسائل و
مشکلاتی در سازش آنها با محیط پیش می آید مشکلات کودکان استثنایی.

▪ دسته دوم را افرادی تشکیل می دهند که دچار اختلالات شخصیتی ، آشفتگیهای عاطفی و اخلاقی هستند و به
همین علت قادر به سازگاری با محیط خود نیستند .
در این دسته فعالیتهای ذهنی در حد طبیعی یا حتی ممکن است بیشتر از حد طبیعی باشد .
▪ گروه سوم افرادی هستند که به علت اختلالات و نقایص حسی و حرکتی یا اختلالات عملی رشد از سازگاری
عادی با محیط محروم هستند .
در طبقه بندی فوق باید به شدت و اهمیت علائم و نوع اختلال رفتاری توجه کرد .

مشکلات کودکان استثنایی

اجتماع برای مصلحت ، تعجب یا سالم سازی ، بعضی از این افراد را تحمل می کرد عده ای را
محبوس می ساخت و دسته ای را به مرگ محکوم می نمود.

پنیل که به حق باید او را بنیانگذار روانپزشکی جدید نامید اولین کسی بود که به دلجویی بیماران پرداخت و
برای آنان برنامه های تفریح و گردش در نظر گرفت  مشکلات کودکان استثنایی .

او بیماران روانی را به ۴ دسته تقسیم کرد :

۱) ملانکولی یا مالیخولیا ۲) مانی یا جنون شور و
شوق ۳) جنون ۴) عقب ماندگی ذهنی بعد از پنیل ، یک پزشک فرانسوی بنام ایتارد به تربیت کودکی وحشی
پرداخت که در جنگلهای « آویرون » فرانسه پیدا شد .
کودک عقب ماندگی بسیار عمیقی داشت ایتارد تربیت کودک را بعهده گرفت و کوششهای بسیطی در این زمینه مبذول داشت
تا موفق به پیدایش راه جدیدی در نحوه آموزش و پرورش افراد عادی عقب مانده و حتی معلولین گردید .
همکار ایتارد بنام سگن بدنیال زحمات وی و به منظور شکوفا کردن این کودکان مؤسسه ای برای عقب ماندگان ذهنی
ایجاد کرد و روش حواس حرکتی را در آموزش کر و لالها به کار برد .

این پیشرفتها همچنان ادامه یافت تا اوائل قرن بیستم که توجه به اصلاح نژاد بشر در دستور کار قرار گرفت
و در امریکا به توصیه بخش اصلاح نژاد کمیته پژوهشی انجمن زاد و ولد امریکا ، نازا کردن عقب مانده
ها به صورت قانون در آمد و بالاخره در قرن بیستم بود که دانشمندان و پژوهشگران عقب ماندگیهایی که به
دلیل اختلالات متابولیکی ، نقصهای کروموزومی ، بیماریهای مادر در دوران بارداری و … ایجاد می شد را کشف کردند
و راه را برای پژوهش و درمان این افراد هموار ساختند مشکلات کودکان استثنایی.

بیشتر بدانید از نحوه برخورد با کودک استثنایی

قبل از این در مورد بعضی کودکان با استثنایی که نیاز به توانبخشی دارند، صحبت کردیم و
بعضی از گروه‌های آن‌ها را برشمردیم. حالا می‌خواهیم به برخورد پدرومادرها با این کودکان
و وضعیت آنها از زبان یک کاردرمان و روانشناس که سال‌ها تجربه کار با این دسته از کودکان را دارد، بپردازیم:
لیلا هوشیارمحبوب درباره واکنش پدرومادرهایی که کودکان با نیازهای ویژه دارند، می‌گوید:
«آنچه مهم است روش برخورد با این کودکان است؛ به عبارت دقیق‌تر روش برخورد با مشکلات این کودکان.

دسته‌ای از این کودکان وجود دارند که با گذراندن مراحل و دوره‌هایی می‌توانند به زندگی معمولی
بر‌گردند اما گروهی که مشکلاتی نظیر عقب‌ماندگی ذهنی یا فلج مغزی دارند باید با یک رویکرد
طولانی‌مدت و در نتیجه با صرف زمان و به خرج دادن حوصله بیشتر با آنها برخورد شود.»

او اعتقاد دارد که آنچه نباید از طرف والدین فراموش شود و یادآوری آن به خودشان بسیار اهمیت دارد،
این است که فرزند آن‌ها در هر صورت «کودک» است: «کودکی با همان نیازها، لطایف و زیبایی‌هایی
که یک موجود نابالغ دارد. اگر پدرومادر این موضوع را مرتبا در رفتار و گفتارشان و در برخورد با فرزند خود
در نظر داشته باشند هم برای مادر و هم کودک، هر دو آرام بخش است. در واقع می‌توان گفت که لذت
والد بودن برای والدینی که حتی نقش درمانگر را بر عهده دارند، حس نمی‌شود مگر اینکه دست از انکار وجود مشکل بردارند.»

نخستین قدم برای کسانی که دارای فرزندان با شرایط
خاص هستند

این روانشناس و کاردرمان تاکید می‌کند که نخستین قدم برای کسانی که دارای فرزندان با شرایط
خاص هستند «پذیرفتن» است: «پذیرفتن مساله بسیار مهمی برای داشتن یک برنامه
درمانی درست، برای داشتن یک رابطه مادر و فرزندی یا پدر و فرزندی و حتی خواهر
و برادری است. پذیرفتن مساله، کلید درمان و زندگی این کودکان است.»

هوشیارمحبوب عقیده دارد که وقتی اطرافیان مشکل و متفاوت بودن کودک را می‌پذیرند
مغز فعالیت خود را برای درک درست مساله و کشف راه‌حل‌های جدید برای زندگی راحت‌تر
شروع می‌کند: «تجربه کار با این کودکان به من نشان داده است که اولیای شاد و قابل
اتکا در درمان، آن‌هایی هستند که منتظر معجزه نیستند و از دوران کودکی کودک خود لذت می‌برند.

آنها عاقلانه به دنبال توانبخشی و کار با کودک در منزل هستند و کودک خود را با محیط اجتماعی

اطراف خود از قبیل دوست، همسایه و فامیل پیوند می‌زنند. داشتن یک دختر یا پسربچه در
محیط خانه با هر شرایطی هم باشد، در هر صورت باید برای پدرومادرشان شادی‌بخش باشد
و اگر کسی با وجود داشتن یک کودک خاص این شادی را ندارد باید به دنبال ایرادی از جانب خود باشد.»
.

( www.pezeshkan.org ) / shahabi